Η Ευρώπη βρίσκεται μπροστά σε ιστορικές ευθύνες

Η Ευρωβουλευτής μέλος των Επιτροπών Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων και μέλος της Βιομηχανίας, Έρευνας & Ενέργειας μιλάει στο Εργοληπτικόν Βήμα Νο_132 για τις κινήσεις σε Ελλάδα και Ευρώπη προκειμένου να προστατευθούν οι πολίτες από την αύξηση των τιμών της ενέργειας και να διασφαλιστεί η πράσινη μετάβαση της οικονομίας, παρά τις πιέσεις της ενεργειακής κρίσης.

Ηκοινή ευρωπαϊκή απάντηση στην κρίση επείγει για να μην βιώσουμε τη διάλυση των κοινωνιών μας, με το τέρας του λαϊκισμού να επιστρέφει υπογραμμίζει η Ευρωβουλευτής, κα Μαρία Σπυράκη σημειώνοντας, ωστόσο, πως η Ευρώπη άργησε να επιλύσει το πρόβλημα, αλλά πλέον κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση. Όπως λέει, έγιναν λάθη που σήμερα η Ευρώπη προσπαθεί να λύσει. «Το λάθος μας ήταν ότι κοιμηθήκαμε πάνω στις φθηνές τιμές του φυσικού  αερίου και ξυπνήσαμε με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Και ήρθαμε αντιμέτωποι με προβλήματα στις προμήθειες, με τεράστιες αυξήσεις και ανατιμήσεις σε όλο τον κόσμο και, φυσικά, με τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, τις οποίες δεν αντιμετωπίσαμε έγκαιρα αλλάζοντας το ενεργειακό μας μείγμα» σημειώνει η κα Σπυράκη που τονίζει ότι τα μέλη του Ευρωκοινοβουλίου ασκούν τεράστια πίεση στην Κομισιόν, προκειμένου η Ευρωπαϊκή Ένωση να σταθεί αλληλέγγυα στους πολίτες, άμεσα, πριν η ενεργειακή κρίση αποτελέσει βόμβα στα θεμέλια των κοινωνιών της.  Η κα Σπυράκη αναφέρεται στις κινήσεις που έχει ήδη κάνει η ΕΕ για τη διασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας των κρατών – μελών αλλά και για τον περιορισμό των αυξήσεων στις τιμές του φυσικού αερίου, του LNG και του ρεύματος προκειμένου να προστατευθούν οι ευρωπαίοι καταναλωτές. Μιλώντας για τις κινήσεις που έχει κάνει η Ελλάδα έως σήμερα, τόνισε ότι έχουν ήδη διατεθεί περισσότερα από 6,8 δισ. ευρώ για πολίτες και επιχειρήσεις, συνολικά πάνω από το 3,6% του ΑΕΠ  σε μέτρα στήριξης. Επιπρόσθετα, υπογραμμίζει τη σημασία της προώθησης υλοποίησης έργων ΑΠΕ αλλά και στην ενημέρωση των πολιτών προκειμένου διασφαλιστεί η αποδοχή των έργων από τις τοπικές κοινωνίες. Τέλος, υποστηρίζει ότι χρειάζονται έργα διασύνδεσης των υποδομών με συνδυασμό δημοσίων και ιδιωτικών επενδύσεων, τονίζοντας ότι είναι απαραίτητα δίκτυα υψηλών δυνατοτήτων ηλεκτρικής ενέργειας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται αντιμέτωπη με μία πρωτόγνωρη ενεργειακή κρίση που έχει δημιουργήσει ανασφάλεια για την ίδια την ενεργειακή της επάρκεια. Έχετε δηλώσει ότι η ΕΕ οφείλει  να επιστρέφει στα διδάγματα της πανδημίας προκειμένου να αντιμετωπίσει από κοινού την νέα αυτή μεγάλη πρόκληση. Η Ευρώπη έχει σταθεί, τελικά, στο ύψος των περιστάσεων; 

 Με εμφανείς τις επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης, τόσο στην οικονομία όσο και στην κοινωνία, η ΕΕ έχει ετοιμαστεί για το χειμώνα, που διανύουμε με πληρότητα αποθήκευσης φυσικού αερίου που φθάνει στο 90% και μέτρα εξοικονόμησης ξεκινώντας από το δημόσιο τομέα. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ανέδειξε ότι η ενεργειακή αυτονομία  αποτελεί υπαρξιακό ζήτημα για την Ένωση. Παρά το χρόνο που χάθηκε, ενεργοποιείται επιτέλους, με πολύ μεγάλη καθυστέρηση, η πλατφόρμα των κοινών εθελοντικών παραγγελιών φυσικού αερίου για το 2023 που αναδεικνύει τη μεγάλη δυνατότητα της ΕΕ να ενεργοποιηθεί ως ενιαία αγορά.

Είναι πλέον στο τραπέζι ο ασφαλής διάδρομος τιμών, η ανώτατη τιμή, με την οποία η ΕΕ θα αγοράζει LNG. Άρα, υπάρχει ένα «ταβάνι». Έχει σημασία ο συγκεκριμένος  μηχανισμός διόρθωσης να είναι ρεαλιστικός και να λειτουργεί ως εργαλείο αποτροπής στην κερδοσκοπία, χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια των προμηθειών. Άρα, η ΕΕ με προφανή καθυστέρηση αποφασίζει να συμπεριφερθεί ως μεγάλη αγορά και βάζει «φρένο» στις τιμές του LNG. Παράλληλα, συζητείται πλέον ανοιχτά η επιβολή πλαφόν στο φυσικό αέριο που προορίζεται για την ηλεκτροπαραγωγή και αυτό επηρεάζει άμεσα και τις τιμές του ηλεκτρισμού, μέχρι να παρουσιαστεί το τελικό μοντέλο αποσύνδεσης των τιμών φυσικού αερίου από τον ηλεκτρισμό. Αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο βήμα και θα το δούμε να γίνεται μέσα στο 2023. 

Το πιο σημαντικό είναι ότι, επιτέλους, ενώ είχε αποφασιστεί από τον Ιούνιο, ξεκινά να ενεργοποιείται η πλατφόρμα για τις εθελοντικές κοινές παραγγελίες, με στόχο η ΕΕ να βγει στις αγορές και να αγοράσει φυσικό αέριο, όπως αγόρασε εμβόλια. Εν τέλει, μπορεί οι κοινές παραγγελίες να μην είναι ακριβώς ότι είναι οι παραγγελίες που εξασφάλισαν εμβόλια για όλους από την ΕΕ, βασίζονται όμως στον ίδιο μηχανισμό της συνεργασίας, της αναλογικότητας και της έμπρακτης αλληλεγγύης. 

Αυτό μας δίνει τη δυνατότητα να αγοράσουμε ξανά φυσικό αέριο και να ξαναγεμίσουμε τις αποθήκες από το Μάρτιο και μετά. Αυτή τη στιγμή έχουμε 90% και πλέον πληρότητα. Και έχουμε συμφωνήσει ότι οι κοινές εθελοντικές παραγγελίες θα γίνουν καταρχήν για το 15%, γιατί αυτό είναι το ακριβότερο κομμάτι της προμήθειας, καθώς είναι το συμπληρωματικό. Το υπόλοιπο υπάρχει στην αγορά και σε εύλογες τιμές. 

Σε κάθε περίπτωση αναγνωρίζουμε ότι η Ευρώπη άργησε να επιλύσει το πρόβλημα, αλλά πλέον κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση. Αναμφισβήτητα έγιναν λάθη. Λάθη που προσπαθούμε να επιλύσουμε. Το λάθος μας ήταν ότι κοιμηθήκαμε πάνω στις φθηνές τιμές του φυσικού  αερίου και ξυπνήσαμε με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Και ήρθαμε αντιμέτωποι με προβλήματα στις προμήθειες, με τεράστιες αυξήσεις και ανατιμήσεις σε όλο τον κόσμο και, φυσικά, με τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, τις οποίες δεν αντιμετωπίσαμε έγκαιρα αλλάζοντας το ενεργειακό μας μείγμα.

Πέραν της επάρκειας του εφοδιασμού, ο βασικότερος «πονοκέφαλος» για τις κυβερνήσεις σε όλη την Ε.Ε. είναι οι υψηλές τιμές ενέργειας που με τη σειρά τους επηρεάζουν τις τιμές σε μία σειρά από πρώτες ύλες και υπηρεσίες. Ποια είναι η εκτίμησή σας για την πορεία των τιμών; Θα μας συντροφεύει για πολύ καιρό ακόμα η ενεργειακή κρίση;

Στο Ευρωκοινοβούλιο ασκούμε τεράστια πίεση στην Κομισιόν, προκειμένου η Ευρωπαϊκή Ένωση να σταθεί αλληλέγγυα στους πολίτες μας, άμεσα, πριν η ενεργειακή κρίση αποτελέσει βόμβα στα θεμέλια των κοινωνιών μας.

Στην Ελλάδα έχουν ήδη διατεθεί περισσότερα από 6,8 δισ. ευρώ για πολίτες και επιχειρήσεις, συνολικά πάνω από το 3,6% του ΑΕΠ  σε μέτρα στήριξης, και δεν επαρκούν. Η ανακοίνωση της πρόθεσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης να θέσει ανώτατη τιμή στο υγροποιημένο φυσικό αέριο, έφερε μείωση των τιμών στην αγορά. Αυτή τη στιγμή υπάρχει μείωση στην τιμή του φυσικού αερίου κατά 70% σε σχέση με τον Αύγουστο. Και αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι  μπήκε στο τραπέζι για πρώτη φορά, μετά από επιμονή του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, η ανώτατη τιμή αγοράς φυσικού αερίου.  

Ωστόσο, ο μηχανισμός  διόρθωσης εγείρει πολλές αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα και την εφαρμογή της. Είναι απαραίτητο να συμφωνηθούν από το Συμβούλιο συγκεκριμένες βελτιώσεις, προκειμένου το μήνυμα να είναι σαφές. Και αυτός ο μηχανισμός να εφαρμοστεί προς το συμφέρον των ευρωπαίων πολιτών.

Το βέβαιο είναι ότι η Ευρώπη βρίσκεται μπροστά σε ιστορικές ευθύνες. Η κοινή ευρωπαϊκή απάντηση στην κρίση επείγει για να μην βιώσουμε τη διάλυση των κοινωνιών μας, με το τέρας του λαϊκισμού να επιστρέφει.

Σε αυτό το περιβάλλον πιέσεων αλλά και μεταβολών ισορροπιών, ποιες είναι οι προκλήσεις αλλά και ποιες, τελικά, οι ευκαιρίες για την Ελλάδα;

Οι προκλήσεις είναι σίγουρα πολλές. Αλλά είμαστε μπροστά και σε μια μοναδική ευκαιρία. Πριν λίγους μήνες δόθηκε το πράσινο φως για την εκταμίευση της 2ηςδόσης ύψους 3,6 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης, που ζήτησε η Ελλάδα.

Με το ποσό αυτό το συνολικό ύψος των πόρων που θα έχει εισπράξει η χώρα μας από το Ταμείο Ανάκαμψης θα ανέρχεται πλέον σε 11,1 δισ. ευρώ, έχοντας ουσιαστικά λάβει το 37% των κονδυλίων που έχουν υπολογιστεί για την Ελλάδα.

Η δόση των 3,6 δισ. ευρώ απαρτίζεται από 1,7 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και σχεδόν 1,9 δισ. ευρώ σε δάνεια, στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) και θα καλύψει μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις στους τομείς της ενεργειακής απόδοσης, της ηλεκτρικής κινητικότητας, της διαχείρισης απορριμμάτων, της αγοράς εργασίας, της φορολογίας, του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, της υγειονομικής περίθαλψης, των δημόσιων συγκοινωνιών.

Ένα μοναδικό εργαλείο που δίνει την ευκαιρία σε επιχειρήσεις με έντονο περιβαλλοντικό αποτύπωμα να εκμεταλλευθούν την υφιστάμενη συγκυρία και τη λήψη χρηματοδότησης μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης να παρουσιάσουν βιώσιμα και περιβαλλοντικά σχέδια, συμβατά με τους στόχους του Ταμείου. Έχει ιδιαίτερη σημασία για την πατρίδα μας να προχωρήσει με άμεσα σχέδια «βαθιάς αναβάθμισης» όλων την δημοσίων κτιρίων και των κτιρίων δημοσίας χρήσεως, όχι μόνο γιατί είναι ευρωπαϊκή υποχρέωση αλλά γιατί κυρίως είναι μονόδρομος η εξοικονόμηση ενέργειας και η βελτίωση των συνθηκών εργασίας και δραστηριότητας στα δημόσια κτίρια και τους δημόσιους χώρους. Από τη μόνωση και τους έξυπνους μετρητές, μέχρι τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα στο εσωτερικό και την αναβάθμιση των εξωτερικών χώρων, την εγκατάσταση σημείων φόρτισης και πόσιμου νερού, η «βαθιά αναβάθμιση» των κτιρίων ξεκινώντας από τα δημόσια κτίρια είναι προϋπόθεση για την «πράσινη μετεξέλιξη» της οικονομίας και της κοινωνίας μας. 

Είναι η στιγμή και η ευκαιρία να επενδύσουμε σε μια σειρά από δράσεις και projects που θα διασφαλίσουν την πορεία μας στην κλιματική ουδετερότητα, θα περιορίσουν τους πόρους που χορηγούνται για να θεραπεύσουν προβλήματα από φυσικές καταστροφές και θα διαμορφώσουν τις κατάλληλες συνθήκες για την άμεση και συντονισμένη ενεργειακή μετάβαση. 

Ψηλά στην ατζέντα της ΕΕ αλλά και της ελληνικής κυβέρνησης μπαίνει η προώθηση της περεταίρω διείσδυσης των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα. Ποιες είναι οι κινήσεις που θα πρέπει να γίνουν για να επιταχυνθεί ο στόχος αυτός;

Οι δύο αναθεωρημένες οδηγίες για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, RED3 και RED4, στις οποίες είμαι εισηγήτρια εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος στην Επιτροπή Περιβάλλοντος ENVI, αποτελούν  μια σημαντική ευκαιρία για την Ελλάδα. Αυξάνουμε το μερίδιο των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στο συνολικό ευρωπαϊκό ενεργειακό μείγμα στο 45% μέχρι το 2030. Η Ελλάδα μπορεί να επιταχύνει ακόμη περισσότερο τις προσπάθειες για την διείσδυση των ΑΠΕ, συνδυάζοντας την προσπάθεια αυτή με τις κατάλληλες υποδομές και την ανάπτυξη του δικτύου ενέργειας. 

Χρειάζεται να προχωρήσουμε ταχύτατα ώστε να ενισχύσουμε την ενεργειακή στρατηγική μας αυτονομία. Αυτό θα συμβεί μόνο εάν επενδύσουμε συστηματικά στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και στις νέες τεχνολογίες αποθήκευσης πράσινης ενέργειας. Παράλληλα, με την αύξηση και την εγκατάσταση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας οφείλουμε να αναπτύξουμε σε μεγάλη κλίμακα την τεχνολογία αποθήκευσης ηλεκτρικού ρεύματος που προέρχεται από ΑΠΕ. Και, παράλληλα, να δουλέψουμε με εντατική ενημέρωση στους πολίτες σε όλη τη χώρα ώστε να εξασφαλίσουμε τη δημόσια αποδοχή και συναίνεση για την εγκατάσταση και ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. 

Δεν είναι δυνατόν να θέλουμε φθηνό ρεύμα και την ίδια ώρα ομάδες πολιτών και τοπικών συμφερόντων  να δηλώνουν αντίθετοι στις ανεμογεννήτριες, στα φωτοβολταϊκά, στην ενέργεια από τα κύματα και τα απορρίμματα. Κάθε φορά, όταν βρισκόμαστε σε μια μαζική αντίδραση για την εγκατάσταση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, θα πρέπει να εξηγούμε στους πολίτες, ότι όταν κάποιος αδειοδοτείται, σημαίνει ότι πληροί τους περιβαλλοντικούς όρους, ότι συμμορφώνεται με την πιο απαιτητική και φιλόδοξη περιβαλλοντική νομοθεσία στον κόσμο, αυτή της ΕΕ. Πρέπει να εξηγούμε στους πολίτες πόσο θετικό είναι για τη ζωή μας και για το πορτοφόλι μας να έχουμε πολλή και φθηνή πράσινη ενέργεια.

Η πράσινη μετάβαση της οικονομίας προϋποθέτει την ανάπτυξη υποδομών που αυξάνουν τη στρατηγική ενεργειακή αυτονομία της χώρας και επιτρέπουν την μεταβολή του ενεργειακού μας μείγματος. Αναγκαία προϋπόθεση είναι η συνεργασία σημαντικών παραγωγικών κλάδων της χώρας με πρώτο εκείνο των κατασκευών. Με ποιες κινήσεις μπορούν να επιταχυνθούν οι διαδικασίες μεγάλων έργων;

Οι πολίτες μας χρειάζονται έργα διασύνδεσης των υποδομών με συνδυασμό δημοσίων και ιδιωτικών επενδύσεων. Το πρώτο που χρειαζόμαστε είναι δίκτυα υψηλών δυνατοτήτων ηλεκτρικής ενέργειας  και η κυβέρνηση έχει ήδη προγραμματίσει σημαντικές επενδύσεις σε αυτή την κατεύθυνση  με πόρους και από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Η ΕΕ διδάχθηκε ότι χρειάζεται υποδομές του μεταβατικού καυσίμου που είναι το φυσικό αέριο. Στην Ελλάδα φροντίσαμε πολύ έγκαιρα και σε συνεργασία με το ΔΕΣΦΑ να εξασφαλίσουμε ενίσχυση της Ρεβυθούσας με FSU. Παράλληλα η στήριξη των σχεδίων του FSRU στην Αλεξανδρούπολη και της αποθήκης στην Καβάλα επείγει. Ταυτόχρονα, ο αγωγός Ελλάδας-Βουλγαρίας και η ηλεκτρική διασύνδεση της Ελλάδας με την Αίγυπτο είναι έργα πρώτης προτεραιότητας, όπως πρώτη προτεραιότητα είναι και η  χωροθέτηση των Go to areas  για την εγκατάσταση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, μειώνοντας άμεσα και δραστικά τα εμπόδια.

Οι επενδύσεις που απαιτούνται σε ολόκληρη την ΕΕ για την πράσινη μετάβαση υπολογίζονται σε περίπου 520 δισ. ευρώ έως το 2030, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η ΕΕ πρέπει να δαπανήσει επιπλέον 390 δισ. ευρώ μεταξύ 2021-2030 σε ενεργειακά συστήματα, σε σχέση με την περίοδο 2011-2020, εάν θέλει να επιτύχει τον στόχο της μείωσης των εκπομπών κατά 55% έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990.

Σταθερότητα και ενεργειακή ασφάλεια στη Νοτιοανατολική Ευρώπη πάνε μαζί με υποδομές μετάβασης και αποθήκευσης πράσινης ενέργειας για το μέλλον που ήρθε. Παρά τις σημαντικές οικονομικές και δημοσιονομικές συνέπειες που θα προκύψουν από τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, θα υπάρξουν και μακροπρόθεσμα οφέλη από την αύξηση των επενδύσεων που θα συμβάλουν στην απαλλαγή από τις εκπομπές του άνθρακα.