Το κύμα ανακαίνισης των κτιρίων
Μαρία Σπυράκη
Διαφάνεια 1
Σας ευχαριστώ πολύ που με καλέσατε σήμερα για να μιλήσουμε για ένα τόσο επίκαιρο θέμα όπως είναι η εφαρμογή καινοτόμων υλικών και καινοτόμων εφαρμογών στα κτίρια μελετώντας τόσο την ενεργειακή όσο και την σεισμική διάσταση.
Ο πρόσφατος σεισμός στην Ελασσόνα, ο σεισμός στην Σάμο πριν 1 χρόνο και γενικότερα η έντονη σεισμική δραστηριότητά στην Ελλάδα έχει ενεργοποιήσει το ενδιαφέρον για την σεισμική μελέτη των κτιρίων. Αυτό σε συνδυασμό με διερεύνηση τεχνικών λύσεωνμε ενεργειακά χαρακτηριστικά καθιστά το έργο ιδιαίτερα ενδιαφέρον, όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Κομμάτι της ριζικής ανακαίνισης των κτιρίων αποτελεί και η θερμομόνωση και η προστασία τους από ακραία φαινόμενα όπως η σεισμοί. Η πράσινη ανάπτυξη, η οποία περιγράφεται στο πλέον γνωστό μας GreenDeal, σχετίζεται άμεσα με την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων.
Η μέχρι τώρα επίδοση των κρατών μελών ξεκινά από το 0,4% για φθάσει στο 1,2% στο ποσοστό ανακαίνισης και ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων όταν η ΕΕ προτείνει μόνο τα δημόσια κτίρια να ανακαινίζονται και να αναβαθμίζονται ενεργειακά σε ποσοστό 3% ετησίως!
Ευκαιρίες για την Ελλάδα δίνουν επίσης τοσχέδιοδράσης για την κυκλική οικονομίας, ηστρατηγικήγια την βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030, η στρατηγική «από το αγρόκτημα στοπιάτο»,το κύμα ανακαινίσεων των κτιρίων, το νέο ευρωπαϊκό Bauhaus , η στρατηγική για το μεθάνιο, ηστρατηγικήγια τις χημικές ουσίες με στόχο τη βιωσιμότητα, ηπαραγωγήενέργειας απόυπεράκτιεςανανεώσιμες πηγές, πρωτοβουλίες που μεταφράζονται σε νέο απαιτητικό νομοθετικό πλαίσιο και ήδη ξεκίνησαν ως μέρη του GreenDeal.
Οι εν λόγω πρωτοβουλίες λειτουργούν συμπληρωματικά καιπροσφέρουνμία σειρά από ευκαιρίες στους ευρωπαίουςπολίτες ταυτόχρονα αλλάζουντον τρόπο διαχείρισης των πόρων και τρόπο λειτουργίας της αγοράς.
Αλλά ας επικεντρωθούμε στον τομέα των κτιρίων.
Διαφάνεια 2
Τα κτίρια της Ευρώπης είναι μοναδικά και ποικιλόμορφα και αντικατοπτρίζουν τον πολιτισμό της ηπείρου μας.
Πολλά από αυτά είναι παλιά και μη αποδοτικά καθώς περισσότερα από 220 εκατομμύρια κτίρια, που αντιστοιχούν περίπου στο 85 % του κτιριακού αποθέματος, έχουν κατασκευαστεί πριν από το 2001 και ως επί το πλείστων θα υπάρχουν ακόμα το 2050. Δυστυχώς μόνο το 1% υφίσταται ριζική ανακαίνιση, δηλαδή βελτιώνει την ενεργειακή του απόδοση. Όπως ξέρουμε οι ανακαινισμένες κατοικίες που είναι αποδοτικές ως προς τη χρήση ενέργειας και πόρων, μπορούν να μειώσουν τους λογαριασμούς κατανάλωσης ενέργειας βελτιώνοντας παράλληλα την υγεία, την άνεση και την ευημερία μας.
Τα υφιστάμενα κτίρια δεν είναι προετοιμασμένα για τις τρέχουσες και τις μελλοντικές αλλαγές του κλίματός μας, όπως η αύξηση των θερμοκρασιών και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Αυτό έγινε ακόμα πιο φανερό τώρα κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Το σπίτι μας έγινε το γραφείο μας και ο χώρος που περνάμε παραπάνω από το 90% του χρόνου μας.
Τα κτίρια ευθύνονται για το 40 % περίπου της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας στην ΕΕ και για το 36 % των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από την κατανάλωση ενέργειας.
Επιπλέον, η ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων σχετίζεται με την ενεργειακή φτώχεια, δηλαδή την αδυναμία διατήρησης επαρκώς ζεστή της κατοικίας τον χειμώνα. 34 εκατ πολίτες βιώνουν αυτό το πρόβλημα.
Επομένως, η ανακαίνιση των κτιρίων είναι καθοριστικής σημασίας για την μείωση της κατανάλωσης ενέργειας αλλά και την επίτευξη του στόχου της ΕΕ για μείωση των εκπομπών έως το 2030 και για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, καθώς και για την αύξηση της ανθεκτικότητας στις κλιματικές επιπτώσεις.
Αλλά και η ανακαίνιση των κτιρίων θα λειτουργήσει ως οδηγός για την δημιουργία τοπικών θέσεων εργασίας και παρέχει κίνητρα για τις επενδύσεις που τόσο έχει ανάγκη η οικονομία μας. Ειδικότερα, το Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας διαπίστωσε ότι η ανακαίνιση των κτιρίων είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας δημιουργίας θέσεων εργασίας ανά επενδυμένο ευρώ, με 12-18 τοπικές θέσεις εργασίας για κάθε επενδυόμενο εκατομμύριο ευρώ.
Δηλαδή, τη στιγμή που η Ευρώπη επιδιώκει να ξεπεράσει την κρίση λόγω COVID-19, η ανακαίνιση αποτελεί μοναδική ευκαιρία να ξανασκεφτούμε, να ξανασχεδιάσουμε και να εκσυγχρονίσουμε τα κτίριά μας ώστε να καταστούν κατάλληλα για μια πιο πράσινη και ψηφιακή κοινωνία και για τη διατήρηση της οικονομικής ανάκαμψης.
Ακριβώς γι’ αυτό η ανακαίνιση των κτιρίων, που δημοσιεύτηκε στις 14.10 του προηγούμενου έτους είναι μια εμβληματική πρωτοβουλίες στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας· και είναι μια πρωτοβουλία που θα συμβάλει στην καλύτερη ανασυγκρότηση της οικονομίας μας.
Διαφάνεια 3
Η ΕΕ έχει να εγκρίνει και καλείται να υλοποιήσει μια σφαιρική και ολοκληρωμένη στρατηγική με τη συμμετοχή ευρέος φάσματος τομέων και φορέων σύμφωνα με τις ακόλουθες βασικές αρχές:
- «προτεραιότητα στην ενεργειακή απόδοση» είναι κάτι περισσότερο από ένα sloganτης ευρωπαϊκής πολιτικής. Είναι ένας από τους πιο αποδοτικούς τρόπους για τη στήριξη της μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και βασική πολιτική για την εφαρμογή της Συμφωνίας των Παρισίων. Είναι ο τρόπος για την μείωση των λογαριασμών ενέργειας, της ενεργειακής απεξάρτησης και της δημιουργίας τοπικών θέσεων εργασίας.
- οικονομική προσιτότητα. Κάθε απόφαση της ΕΕ κυριαρχείται από το ό,τι πρέπει να παρέχει σε όλους τους πολίτες της οικονομικά προσιτή ενέργειας σε όλους. Στον τομέα των κτιρίων οικονομική προσιτότητα σημαίνει διαθέσιμα ενεργειακά αποδοτικά και βιώσιμα κτίρια, ιδίως για νοικοκυριά μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος αλλά και τα νοικοκυριά που βιώνουν την ενεργειακή φτώχεια.·
- ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.Η ριζική ανακαίνιση των κτιρίων θα πρέπει να επιταχύνει την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, κυρίως μέσω της δημιουργίας ενεργειακών κοινοτήτων συμβάλλονταςστην μείωση των εκπομπών αερίου του θερμοκήπιού για θέρμανση και ψύξη των κτιρίων.
- Κυκλικότητα με στόχο την ελαχιστοποίηση του αποτυπώματος των κτιρίων. Δηλαδή, προωθείται η ενίσχυση της κυκλικότητας των υλικών μέσω της χρήσης ανακυκλώσιμων και επαχρησιμοποιούμενων υλικών στο τομέα των κατασκευών και ανακαινίσεων. ·
- η ενθάρρυνση χρήσης μη τοξικών, περιβαλλοντικά πιστοποιημένων για την διασφάλιση καλύτερης ποιότητας αέρα, πυροπροστασία και σεισμική ασφάλεια.
- ταυτόχρονη αντιμετώπιση των διττών προκλήσεων της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης.Τα έξυπνα κτίρια μπορούν να καταστήσουν δυνατή την αποδοτική παραγωγή και χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε επίπεδο οικίας, συνοικίας ή πόλης. Σε συνδυασμό με έξυπνα συστήματα διανομής ενέργειας, θα καταστήσουν δυνατή την κατασκευή κτιρίων υψηλών επιδόσεων και μηδενικών εκπομπών.
- σεβασμός της αισθητικής και της αρχιτεκτονικής ποιότητας. Η ανακαίνιση πρέπει να γίνεται με σεβασμό στις αρχές του σχεδιασμού, των παραδοσιακών τεχνικών, της κληρονομιάς και της διατήρησης του δημόσιου χώρου.
Διαφάνεια 5
Το «Κύμα ανακαινίσεων», δηλαδή η κύρια στρατηγική της ΕΕ για την αναμόρφωση του κτιριακού τομέας, αποσκοπεί στην πραγματοποίηση περισσότερων και ριζικότερων ανακαινίσεων.
Επί του παρόντος, οι ανακαινίσεις μειώνουν την κατανάλωση ενέργειας των κτιρίων μόλις κατά 1% ετησίως. Ριζικές ανακαινίσεις που βελτιώνουν την ενεργειακή απόδοση ενός κτιρίου κατά τουλάχιστον 60 % πραγματοποιούνται ετησίως μόνο στο 0,2 % του κτιριακού αποθέματος, η δε ενεργειακή απόδοση βελτιώνεται σημαντικά μόνο στο 1/5 των περιπτώσεων.
Στόχος της Στρατηγικής και της Επιτροπής είναι αυτό το ποσοστό να υπερδιπλασιαστεί έως το 2030, ενώ παράλληλα να αυξηθεί η μέση ωφέλεια ως προς την ενεργειακή απόδοση.
Δεν πρόκειται μόνο για την ελάφρυνση των λογαριασμών ενέργειας και τη μείωση των εκπομπών. Η ανακαίνιση μπορεί να δημιουργήσει πολλές δυνατότητες και να αποφέρει ευρύτατα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη. Με την ίδια παρέμβαση, τα κτίρια είναι δυνατό να γίνουν πιο υγιεινά, πιο οικολογικά, πιο προσβάσιμα, ανθεκτικά σε ακραία φυσικά φαινόμενα, να διασυνδεθούν στο πλαίσιο μιας γειτονιάς και να εξοπλιστούν με σημεία επαναφόρτισης για την ηλεκτροκίνηση και με χώρους στάθμευσης ποδηλάτων. Τα έξυπνα κτίρια μπορούν να παρέχουν δεδομένα σύμφωνα με τους κανόνες προστασίας της ιδιωτικής ζωής, με ουσιώδη σημασία για τον πολεοδομικό σχεδιασμό και τις υπηρεσίες. Η ριζική ανακαίνιση μπορεί να μειώσει την πίεση για τη δημιουργία πράσινων εκτάσεων, συμβάλλοντας στη διατήρηση της φύσης, της βιοποικιλότητας και της γόνιμης γεωργικής γης.
Αυτό θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα την ανακαίνιση 35 εκατομμυρίων κτιρίων μέσα στην επόμενη δεκαετία. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να τεθεί σε κίνηση ένας ενάρετος κύκλος μεταξύ της αύξησης της ζήτησης για ριζικότερες ανακαινίσεις και της μείωσης του κόστους για έξυπνα και πιο βιώσιμα προϊόντα και απλούστερες και ταχύτερες διαδικασίες ανακαίνισης.
Το κτιριακό απόθεμα της ΕΕ εκτιμάται ότι περιλαμβάνει 220 εκατομμύρια κτιριακές μονάδες.
Προκειμένου να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι τα έργα ανακαίνισης έχουν ορισμένο χρόνο εκτέλεσης, οι προβλέψεις μας αφορούν ετήσιο ποσοστό ενεργειακών ανακαινίσεων 1% για την περίοδο 2021-2022, αύξηση σε 1,2 % ετησίως μεταξύ 2023 και 2025, και σταθεροποίηση στο 2 % ετησίως για την περίοδο 2026-2029. Το ποσοστό των ανακαινίσεων που αφορούν αποκλειστικά την αλλαγή του εξοπλισμού θέρμανσης θα πρέπει να ανέλθει σε περίπου 4% την περίοδο 2026-2030, τόσο στον οικιακό τομέα όσο και στον τομέα των υπηρεσιών.
Η σταδιακή αύξηση θα επιτρέψει την προσαρμογή της αλυσίδας εφοδιασμού και την κινητοποίηση και απορρόφηση της προτεινόμενης χρηματοδότησης. Το αυξημένο ποσοστό ανακαινίσεων θα πρέπει να διατηρηθεί με αυξημένο εύρος και μετά το 2030, προκειμένου να επιτευχθεί κλιματική ουδετερότητα σε επίπεδο ΕΕ έως το 2050.
Διαφάνεια 5
Για την εκκίνηση ενός κύματος μεγάλης κλίμακας απαιτείται να σπάσουν τα εμπόδια σε όλο το μήκος της αλυσίδας. Θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση σε τρεις τομείς:
α)στην αντιμετώπισητης ενεργειακής φτώχειας καιτων κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις
β) στα δημόσια κτίρια, όπως οι εκπαιδευτικές, υγειονομικές και διοικητικές εγκαταστάσεις, και
γ) στην απανθρακοποίηση της θέρμανσης και της ψύξης.
Αυτοί οι τομείς θα αποτελέσουν προτεραιότητα για την πολιτική και τη χρηματοδότηση.
Αυτό που αναμένεται με το κύμα ανακαίνισης των κτιρίων και κατ’ επέκταση του διπλασιασμού του ποσοστού ενεργειακών ανακαινίσεων έως το 2030 είναι η συμβολή στον προτεινόμενο στόχο μείωσης των εκπομπών για την ΕΕ κατά 55%. Το σχέδιο κλιματικών στόχων για το 2030 αναδεικνύει την ενεργειακή απόδοση σε βασική συνιστώσα για την ανάληψη δράσης και χαρακτηρίζει καίρια τη σημασία των ανακαινίσεων για τη γεφύρωση του χάσματος ενεργειακής απόδοσης και την επίτευξη περαιτέρω εξοικονόμησης ενέργειας έως το 2030.
Σε αντιστοιχία με τον στόχο καθαρής μείωσης των εκπομπών κατά 55%, η Επιτροπή αναμένει ότι οι δράσεις στο πλαίσιο της στρατηγικής «Κύμα ανακαινίσεων» θα μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου των κτιρίων κατά 60% (από 456 MtCO2eq σε 161MtCO2eq), την τελική τους κατανάλωση ενέργειας κατά 14% (από 374 MtCO2eq σε 321 MtCO2eq) και την κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση και ψύξη κατά 18% (από 318 MtCO2eq σε 259 MtCO2eq), σε σύγκριση με το 2015.
Διαφάνεια 6
Το Κύμα Ανακαίνισης των Κτιρίων είναι μια Στρατηγική!
Δηλαδή θα επηρεάζει τους ευρωπαϊκούς και εθνικούς κανονισμούς, τις κανονιστικές ρυθμίσεις και χρηματοδότησεις κατά μήκος ολόκληρης της αξιακής αλυσίδας του τομέα των ανακαινίσεων. Όπως αναφέραμε στόχος είναι η ριζική ανακαίνιση των κτιρίων 35 εκατ. κτιρίων τα επόμενα 10 χρόνια.
Ειδικότερα, το 2021, η Επιτροπή θα επανεξετάσει την οδηγία για την ενεργειακή απόδοση και την οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων. Θα προτείνει την καθιέρωση αυστηρότερων υποχρεώσεων για έκδοση πιστοποιητικών ενεργειακής απόδοσης παράλληλα με τη σταδιακή εισαγωγή υποχρεωτικών ελάχιστων προτύπων ενεργειακής απόδοσης για τα υφιστάμενα κτίρια. Επίσης, θα προτείνει την επέκταση των απαιτήσεων για την ανακαίνιση κτιρίων σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης. Στις εκτιμήσεις επιπτώσεων που θα συνοδεύουν αυτές τις νομοθετικές αναθεωρήσεις θα εξεταστούν διάφορες εναλλακτικές όσον αφορά το επίπεδο, το πεδίο εφαρμογής, και την κατά χρόνο εφαρμογή των εν λόγω απαιτήσεων.
Τα πρότυπα επιδόσεων έχουν λειτουργήσει ικανοποιητικά όπου θεσπίστηκαν. Υπό τις κατάλληλες συνθήκες, προσφέρουν ένα σημείο αναφοράς για ιδιοκτήτες, επενδυτές, χρηματοδότες και επιχειρήσεις, χωρίς να προκαλούν δυσχέρειες για τις πιο ευάλωτες ομάδες της κοινωνίας μας.
Ωστόσο, το Κύμα Ανακαίνισης μπορεί να επιτευχθεί μόνο εάν υποστηρίζεται από επαρκή χρηματοδότηση και κίνητρα. Η χρηματοδότηση αυτή δεν θα πρέπει να επιδοτεί δραστηριότητες του δημόσιου τομέα ή να στρεβλώνει τον ανταγωνισμό μεταξύ ιδιωτικών εταιρειών, αλλά θα πρέπει να επιτρέπει τη συμμετοχή των ΜΜΕ σε όλες τις δραστηριότητες τις ανακαίνισης. Πρέπει να απευθύνεται στους οργανισμούς και τα άτομα που το χρειάζονται για να πραγματοποιήσει τη βαθιά ανακαίνιση που είναι απαραίτητη για να εξασφαλιστούν τα καλύτερα αποτελέσματα και η υψηλότερη δυνατή μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και των εκπομπών σε ολόκληρη την ΕΕ.
Διαφάνεια 7
Η Ευρώπη έχει πλέον μια μοναδική ευκαιρία να αξιοποιήσει την ανακαίνιση προς όφελος τόσο της κλιματικής ουδετερότητας και όσο και της ανάκαμψης. Με το μέσο ανάκαμψης της ΕΕ,NextGenerationEU, παράλληλα με το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ, θα διατεθείπρωτοφανής ποσότητα πόρων, οι οποίοι είναι επίσης δυνατό να χρησιμοποιηθούνγια την ώθηση των ανακαινίσεων με σκοπό την ανάκαμψη, την ανθεκτικότητα και την ενίσχυση της κοινωνικής ένταξης. Η αντιμετώπιση της ενεργειακής απόδοσης μαζί με την προσβασιμότητα καθιστά τα κτίρια πιο εύχρηστα και βιώσιμα στο πλαίσιο της γήρανσης του πληθυσμού.
Αναλυτικότερα, για να επιτευχθεί ο προτεινόμενος κλιματικός στόχος του 55 % έως το 2030, απαιτούνται σε ετήσια βάση περίπου 275 δισ. ευρώ πρόσθετων επενδύσεων για την ανακαίνιση κτιρίων.
Ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπιστούν τα διάφορα είδη φραγμών της αγοράς είναι μέσω μιας σειράς ειδικών πρωτοβουλιών στο πλαίσιο διαφόρων χρηματοδοτικών μέσων.
Ειδικότερα:
- Ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα παρέχει χρηματοδότηση για ανακαινίσεις κτιρίων.
- Οι δημόσιες εγγυήσεις για την κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων θα εξασφαλίζονται από το InvestEU.
- Η συνδρομή προς τις περιφερειακές και τοπικές αρχές για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των σχεδίων τους για τις ανακαινίσεις κτιρίων καλύπτεται από τα κονδύλια της πολιτικής συνοχής στο πλαίσιο του REACT-EU ή μέσω του ELENA (Ευρωπαϊκή Υποστήριξη Τοπικής Ενέργειας) για συνδρομή στην ανάπτυξη έργων.
- Στο πλαίσιο του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης προβλέπεται ειδική στήριξη στις περιφέρειες εξόρυξης άνθρακα που βρίσκονται σε μετάβαση, όσον αφορά την ανάπτυξη ικανοτήτων, την αναβάθμιση δεξιοτήτων και την επανειδίκευση στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης.
- Το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα στηρίξει την καινοτομία και την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, μεταξύ άλλων μέσω μιας ειδικής σύμπραξης για το βιώσιμο δομημένο περιβάλλον (Built4people).
- Η άρση των φραγμών της αγοράς με σκοπό την υιοθέτηση τεχνολογιών και νέων προσεγγίσεων για την επιτάχυνση των ανακαινίσεων θα υποστηριχθεί από το πρόγραμμα LIFE.
- Η Επιτροπή αναθεωρεί τον γενικό κανονισμό απαλλαγής κατά κατηγορία ώστε να απλουστευθεί ο συνδυασμός προγραμμάτων και μέσων της ΕΕ, εθνικών κονδυλίων, και ιδιωτικών κεφαλαίων για έργα ανακαίνισης.
Το «Κύμα ανακαινίσεων» θα στηρίξει ενεργά την ανακαίνιση των κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις και θα αντιμετωπίσει την ενεργειακή φτώχεια. Ενώ θα δρομολογήσει τη δημιουργία «έξυπνων γειτονιών» σε 100 συνοικίες ως παραδείγματα προς αντιγραφή.
Διαφάνεια 8
Σε βάθος 10ετίας, τα κτίρια της Ευρώπης θα είναι εμφανώς διαφορετικά. Τα κτίρια θα είναι η μικρογραφία μιας πιο ανθεκτικής, πιο πράσινης και ψηφιοποιημένης κοινωνίας, η οποία θα λειτουργεί σε ένα κυκλικό σύστημα μειώνοντας τις ενεργειακές ανάγκες, την παραγωγή αποβλήτων και τις εκπομπές σε κάθε σημείο και επαναχρησιμοποιώντας ό, τι χρειάζεται.
Οι στέγες και οι τοίχοι τους θα αυξάνουν την πράσινη επιφάνεια των πόλεων και θα βελτιώνουν το αστικό κλίμα και τη βιοποικιλότητα.
Στο δε εσωτερικό τους, τα κτίρια θα φιλοξενούν έξυπνες και ψηφιοποιημένες συσκευές που θα παρέχουν δεδομένα σε πραγματικό χρόνο σχετικά με το πως, πότε και που καταναλώνεται ενέργεια.
Η επαναφόρτιση ηλεκτρικών οχημάτων, είτε πρόκειται για ποδήλατα, είτε για αυτοκίνητα, είτε για ημιφορτηγά, σε κατοικίες και γραφεία θα αποτελεί σύνηθες φαινόμενο που θα συμπληρώνει τις δημόσια προσβάσιμες υποδομές φόρτισης. Πολύ περισσότεροι Ευρωπαίοι θα είναι παραγωγοί-καταναλωτές που θα παράγουν ηλεκτρική ενέργεια προς ιδιοκατανάλωση ή ακόμη και προς πώληση στο δίκτυο. Τα ορυκτά καύσιμα θα εξαφανιστούν σταδιακά από τα συστήματα θέρμανσης και ψύξης.
Οι συνοικιακές προσεγγίσεις θα ενώνουν ανθρώπους και κοινότητες. Τα κτίρια θα καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια και θα είναι πιο βιώσιμα και πιο υγιεινά για όλους. Οι πόλεις θα γίνουν πιο πράσινες και θα συνδέονται καλύτερα με τη φύση. Θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και επαγγελματικά προσόντα. Ο ευρωπαϊκός κατασκευαστικός κλάδος θα γνωρίσει άνθιση χάρη στις ευκαιρίες που προσφέρει ο σταθερός ρυθμός ανακαινίσεων και θα εδραιώσει την παγκόσμια ηγετική του θέση στον τομέα των καινοτόμων υλικών, μετατρέποντας τον κτιριακό τομέα από πηγή άνθρακα σε καταβόθρα άνθρακα. Από τις θετικές επιπτώσεις θα ευνοηθούν και άλλα βιομηχανικά οικοσυστήματα. Θα αναπτυχθούν νέες και μεγαλύτερες αγορές πράσινων κατασκευών και χρηματοδότησης πράσινων δανείων και ενυπόθηκων δανείων.
Η παρούσα στρατηγική καθορίζει την υιοθέτηση, την επιτάχυνση και την προώθηση αυτού του μετασχηματισμού κατά τρόπο που συνάδει με τον στόχο κλιματικής ουδετερότητας και τις αρχές της κυκλικότητας, συμβάλλει στους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης και στην ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, και προστατεύει το δικαίωμα όλων σε οικονομικά προσιτή, βιώσιμη, προσβάσιμη και υγιεινή στέγαση, διαφυλάσσοντας παράλληλα την πολιτιστική κληρονομιά.
Το κύμα ανακαίνισης των κτιρίων
Μαρία Σπυράκη
Διαφάνεια 1
Σας ευχαριστώ πολύ που με καλέσατε σήμερα για να μιλήσουμε για ένα τόσο επίκαιρο θέμα όπως είναι η εφαρμογή καινοτόμων υλικών και καινοτόμων εφαρμογών στα κτίρια μελετώντας τόσο την ενεργειακή όσο και την σεισμική διάσταση.
Ο πρόσφατος σεισμός στην Ελασσόνα, ο σεισμός στην Σάμο πριν 1 χρόνο και γενικότερα η έντονη σεισμική δραστηριότητά στην Ελλάδα έχει ενεργοποιήσει το ενδιαφέρον για την σεισμική μελέτη των κτιρίων. Αυτό σε συνδυασμό με διερεύνηση τεχνικών λύσεωνμε ενεργειακά χαρακτηριστικά καθιστά το έργο ιδιαίτερα ενδιαφέρον, όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Κομμάτι της ριζικής ανακαίνισης των κτιρίων αποτελεί και η θερμομόνωση και η προστασία τους από ακραία φαινόμενα όπως η σεισμοί. Η πράσινη ανάπτυξη, η οποία περιγράφεται στο πλέον γνωστό μας GreenDeal, σχετίζεται άμεσα με την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων.
Η μέχρι τώρα επίδοση των κρατών μελών ξεκινά από το 0,4% για φθάσει στο 1,2% στο ποσοστό ανακαίνισης και ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων όταν η ΕΕ προτείνει μόνο τα δημόσια κτίρια να ανακαινίζονται και να αναβαθμίζονται ενεργειακά σε ποσοστό 3% ετησίως!
Ευκαιρίες για την Ελλάδα δίνουν επίσης τοσχέδιοδράσης για την κυκλική οικονομίας, ηστρατηγικήγια την βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030, η στρατηγική «από το αγρόκτημα στοπιάτο»,το κύμα ανακαινίσεων των κτιρίων, το νέο ευρωπαϊκό Bauhaus , η στρατηγική για το μεθάνιο, ηστρατηγικήγια τις χημικές ουσίες με στόχο τη βιωσιμότητα, ηπαραγωγήενέργειας απόυπεράκτιεςανανεώσιμες πηγές, πρωτοβουλίες που μεταφράζονται σε νέο απαιτητικό νομοθετικό πλαίσιο και ήδη ξεκίνησαν ως μέρη του GreenDeal.
Οι εν λόγω πρωτοβουλίες λειτουργούν συμπληρωματικά καιπροσφέρουνμία σειρά από ευκαιρίες στους ευρωπαίουςπολίτες ταυτόχρονα αλλάζουντον τρόπο διαχείρισης των πόρων και τρόπο λειτουργίας της αγοράς.
Αλλά ας επικεντρωθούμε στον τομέα των κτιρίων.
Διαφάνεια 2
Τα κτίρια της Ευρώπης είναι μοναδικά και ποικιλόμορφα και αντικατοπτρίζουν τον πολιτισμό της ηπείρου μας.
Πολλά από αυτά είναι παλιά και μη αποδοτικά καθώς περισσότερα από 220 εκατομμύρια κτίρια, που αντιστοιχούν περίπου στο 85 % του κτιριακού αποθέματος, έχουν κατασκευαστεί πριν από το 2001 και ως επί το πλείστων θα υπάρχουν ακόμα το 2050. Δυστυχώς μόνο το 1% υφίσταται ριζική ανακαίνιση, δηλαδή βελτιώνει την ενεργειακή του απόδοση. Όπως ξέρουμε οι ανακαινισμένες κατοικίες που είναι αποδοτικές ως προς τη χρήση ενέργειας και πόρων, μπορούν να μειώσουν τους λογαριασμούς κατανάλωσης ενέργειας βελτιώνοντας παράλληλα την υγεία, την άνεση και την ευημερία μας.
Τα υφιστάμενα κτίρια δεν είναι προετοιμασμένα για τις τρέχουσες και τις μελλοντικές αλλαγές του κλίματός μας, όπως η αύξηση των θερμοκρασιών και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Αυτό έγινε ακόμα πιο φανερό τώρα κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Το σπίτι μας έγινε το γραφείο μας και ο χώρος που περνάμε παραπάνω από το 90% του χρόνου μας.
Τα κτίρια ευθύνονται για το 40 % περίπου της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας στην ΕΕ και για το 36 % των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από την κατανάλωση ενέργειας.
Επιπλέον, η ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων σχετίζεται με την ενεργειακή φτώχεια, δηλαδή την αδυναμία διατήρησης επαρκώς ζεστή της κατοικίας τον χειμώνα. 34 εκατ πολίτες βιώνουν αυτό το πρόβλημα.
Επομένως, η ανακαίνιση των κτιρίων είναι καθοριστικής σημασίας για την μείωση της κατανάλωσης ενέργειας αλλά και την επίτευξη του στόχου της ΕΕ για μείωση των εκπομπών έως το 2030 και για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, καθώς και για την αύξηση της ανθεκτικότητας στις κλιματικές επιπτώσεις.
Αλλά και η ανακαίνιση των κτιρίων θα λειτουργήσει ως οδηγός για την δημιουργία τοπικών θέσεων εργασίας και παρέχει κίνητρα για τις επενδύσεις που τόσο έχει ανάγκη η οικονομία μας. Ειδικότερα, το Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας διαπίστωσε ότι η ανακαίνιση των κτιρίων είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας δημιουργίας θέσεων εργασίας ανά επενδυμένο ευρώ, με 12-18 τοπικές θέσεις εργασίας για κάθε επενδυόμενο εκατομμύριο ευρώ.
Δηλαδή, τη στιγμή που η Ευρώπη επιδιώκει να ξεπεράσει την κρίση λόγω COVID-19, η ανακαίνιση αποτελεί μοναδική ευκαιρία να ξανασκεφτούμε, να ξανασχεδιάσουμε και να εκσυγχρονίσουμε τα κτίριά μας ώστε να καταστούν κατάλληλα για μια πιο πράσινη και ψηφιακή κοινωνία και για τη διατήρηση της οικονομικής ανάκαμψης.
Ακριβώς γι’ αυτό η ανακαίνιση των κτιρίων, που δημοσιεύτηκε στις 14.10 του προηγούμενου έτους είναι μια εμβληματική πρωτοβουλίες στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας· και είναι μια πρωτοβουλία που θα συμβάλει στην καλύτερη ανασυγκρότηση της οικονομίας μας.
Διαφάνεια 3
Η ΕΕ έχει να εγκρίνει και καλείται να υλοποιήσει μια σφαιρική και ολοκληρωμένη στρατηγική με τη συμμετοχή ευρέος φάσματος τομέων και φορέων σύμφωνα με τις ακόλουθες βασικές αρχές:
- «προτεραιότητα στην ενεργειακή απόδοση» είναι κάτι περισσότερο από ένα sloganτης ευρωπαϊκής πολιτικής. Είναι ένας από τους πιο αποδοτικούς τρόπους για τη στήριξη της μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και βασική πολιτική για την εφαρμογή της Συμφωνίας των Παρισίων. Είναι ο τρόπος για την μείωση των λογαριασμών ενέργειας, της ενεργειακής απεξάρτησης και της δημιουργίας τοπικών θέσεων εργασίας.
- οικονομική προσιτότητα. Κάθε απόφαση της ΕΕ κυριαρχείται από το ό,τι πρέπει να παρέχει σε όλους τους πολίτες της οικονομικά προσιτή ενέργειας σε όλους. Στον τομέα των κτιρίων οικονομική προσιτότητα σημαίνει διαθέσιμα ενεργειακά αποδοτικά και βιώσιμα κτίρια, ιδίως για νοικοκυριά μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος αλλά και τα νοικοκυριά που βιώνουν την ενεργειακή φτώχεια.·
- ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.Η ριζική ανακαίνιση των κτιρίων θα πρέπει να επιταχύνει την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, κυρίως μέσω της δημιουργίας ενεργειακών κοινοτήτων συμβάλλονταςστην μείωση των εκπομπών αερίου του θερμοκήπιού για θέρμανση και ψύξη των κτιρίων.
- Κυκλικότητα με στόχο την ελαχιστοποίηση του αποτυπώματος των κτιρίων. Δηλαδή, προωθείται η ενίσχυση της κυκλικότητας των υλικών μέσω της χρήσης ανακυκλώσιμων και επαχρησιμοποιούμενων υλικών στο τομέα των κατασκευών και ανακαινίσεων. ·
- η ενθάρρυνση χρήσης μη τοξικών, περιβαλλοντικά πιστοποιημένων για την διασφάλιση καλύτερης ποιότητας αέρα, πυροπροστασία και σεισμική ασφάλεια.
- ταυτόχρονη αντιμετώπιση των διττών προκλήσεων της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης.Τα έξυπνα κτίρια μπορούν να καταστήσουν δυνατή την αποδοτική παραγωγή και χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε επίπεδο οικίας, συνοικίας ή πόλης. Σε συνδυασμό με έξυπνα συστήματα διανομής ενέργειας, θα καταστήσουν δυνατή την κατασκευή κτιρίων υψηλών επιδόσεων και μηδενικών εκπομπών.
- σεβασμός της αισθητικής και της αρχιτεκτονικής ποιότητας. Η ανακαίνιση πρέπει να γίνεται με σεβασμό στις αρχές του σχεδιασμού, των παραδοσιακών τεχνικών, της κληρονομιάς και της διατήρησης του δημόσιου χώρου.
Διαφάνεια 5
Το «Κύμα ανακαινίσεων», δηλαδή η κύρια στρατηγική της ΕΕ για την αναμόρφωση του κτιριακού τομέας, αποσκοπεί στην πραγματοποίηση περισσότερων και ριζικότερων ανακαινίσεων.
Επί του παρόντος, οι ανακαινίσεις μειώνουν την κατανάλωση ενέργειας των κτιρίων μόλις κατά 1% ετησίως. Ριζικές ανακαινίσεις που βελτιώνουν την ενεργειακή απόδοση ενός κτιρίου κατά τουλάχιστον 60 % πραγματοποιούνται ετησίως μόνο στο 0,2 % του κτιριακού αποθέματος, η δε ενεργειακή απόδοση βελτιώνεται σημαντικά μόνο στο 1/5 των περιπτώσεων.
Στόχος της Στρατηγικής και της Επιτροπής είναι αυτό το ποσοστό να υπερδιπλασιαστεί έως το 2030, ενώ παράλληλα να αυξηθεί η μέση ωφέλεια ως προς την ενεργειακή απόδοση.
Δεν πρόκειται μόνο για την ελάφρυνση των λογαριασμών ενέργειας και τη μείωση των εκπομπών. Η ανακαίνιση μπορεί να δημιουργήσει πολλές δυνατότητες και να αποφέρει ευρύτατα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη. Με την ίδια παρέμβαση, τα κτίρια είναι δυνατό να γίνουν πιο υγιεινά, πιο οικολογικά, πιο προσβάσιμα, ανθεκτικά σε ακραία φυσικά φαινόμενα, να διασυνδεθούν στο πλαίσιο μιας γειτονιάς και να εξοπλιστούν με σημεία επαναφόρτισης για την ηλεκτροκίνηση και με χώρους στάθμευσης ποδηλάτων. Τα έξυπνα κτίρια μπορούν να παρέχουν δεδομένα σύμφωνα με τους κανόνες προστασίας της ιδιωτικής ζωής, με ουσιώδη σημασία για τον πολεοδομικό σχεδιασμό και τις υπηρεσίες. Η ριζική ανακαίνιση μπορεί να μειώσει την πίεση για τη δημιουργία πράσινων εκτάσεων, συμβάλλοντας στη διατήρηση της φύσης, της βιοποικιλότητας και της γόνιμης γεωργικής γης.
Αυτό θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα την ανακαίνιση 35 εκατομμυρίων κτιρίων μέσα στην επόμενη δεκαετία. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να τεθεί σε κίνηση ένας ενάρετος κύκλος μεταξύ της αύξησης της ζήτησης για ριζικότερες ανακαινίσεις και της μείωσης του κόστους για έξυπνα και πιο βιώσιμα προϊόντα και απλούστερες και ταχύτερες διαδικασίες ανακαίνισης.
Το κτιριακό απόθεμα της ΕΕ εκτιμάται ότι περιλαμβάνει 220 εκατομμύρια κτιριακές μονάδες.
Προκειμένου να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι τα έργα ανακαίνισης έχουν ορισμένο χρόνο εκτέλεσης, οι προβλέψεις μας αφορούν ετήσιο ποσοστό ενεργειακών ανακαινίσεων 1% για την περίοδο 2021-2022, αύξηση σε 1,2 % ετησίως μεταξύ 2023 και 2025, και σταθεροποίηση στο 2 % ετησίως για την περίοδο 2026-2029. Το ποσοστό των ανακαινίσεων που αφορούν αποκλειστικά την αλλαγή του εξοπλισμού θέρμανσης θα πρέπει να ανέλθει σε περίπου 4% την περίοδο 2026-2030, τόσο στον οικιακό τομέα όσο και στον τομέα των υπηρεσιών.
Η σταδιακή αύξηση θα επιτρέψει την προσαρμογή της αλυσίδας εφοδιασμού και την κινητοποίηση και απορρόφηση της προτεινόμενης χρηματοδότησης. Το αυξημένο ποσοστό ανακαινίσεων θα πρέπει να διατηρηθεί με αυξημένο εύρος και μετά το 2030, προκειμένου να επιτευχθεί κλιματική ουδετερότητα σε επίπεδο ΕΕ έως το 2050.
Διαφάνεια 5
Για την εκκίνηση ενός κύματος μεγάλης κλίμακας απαιτείται να σπάσουν τα εμπόδια σε όλο το μήκος της αλυσίδας. Θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση σε τρεις τομείς:
α)στην αντιμετώπισητης ενεργειακής φτώχειας καιτων κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις
β) στα δημόσια κτίρια, όπως οι εκπαιδευτικές, υγειονομικές και διοικητικές εγκαταστάσεις, και
γ) στην απανθρακοποίηση της θέρμανσης και της ψύξης.
Αυτοί οι τομείς θα αποτελέσουν προτεραιότητα για την πολιτική και τη χρηματοδότηση.
Αυτό που αναμένεται με το κύμα ανακαίνισης των κτιρίων και κατ’ επέκταση του διπλασιασμού του ποσοστού ενεργειακών ανακαινίσεων έως το 2030 είναι η συμβολή στον προτεινόμενο στόχο μείωσης των εκπομπών για την ΕΕ κατά 55%. Το σχέδιο κλιματικών στόχων για το 2030 αναδεικνύει την ενεργειακή απόδοση σε βασική συνιστώσα για την ανάληψη δράσης και χαρακτηρίζει καίρια τη σημασία των ανακαινίσεων για τη γεφύρωση του χάσματος ενεργειακής απόδοσης και την επίτευξη περαιτέρω εξοικονόμησης ενέργειας έως το 2030.
Σε αντιστοιχία με τον στόχο καθαρής μείωσης των εκπομπών κατά 55%, η Επιτροπή αναμένει ότι οι δράσεις στο πλαίσιο της στρατηγικής «Κύμα ανακαινίσεων» θα μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου των κτιρίων κατά 60% (από 456 MtCO2eq σε 161MtCO2eq), την τελική τους κατανάλωση ενέργειας κατά 14% (από 374 MtCO2eq σε 321 MtCO2eq) και την κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση και ψύξη κατά 18% (από 318 MtCO2eq σε 259 MtCO2eq), σε σύγκριση με το 2015.
Διαφάνεια 6
Το Κύμα Ανακαίνισης των Κτιρίων είναι μια Στρατηγική!
Δηλαδή θα επηρεάζει τους ευρωπαϊκούς και εθνικούς κανονισμούς, τις κανονιστικές ρυθμίσεις και χρηματοδότησεις κατά μήκος ολόκληρης της αξιακής αλυσίδας του τομέα των ανακαινίσεων. Όπως αναφέραμε στόχος είναι η ριζική ανακαίνιση των κτιρίων 35 εκατ. κτιρίων τα επόμενα 10 χρόνια.
Ειδικότερα, το 2021, η Επιτροπή θα επανεξετάσει την οδηγία για την ενεργειακή απόδοση και την οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων. Θα προτείνει την καθιέρωση αυστηρότερων υποχρεώσεων για έκδοση πιστοποιητικών ενεργειακής απόδοσης παράλληλα με τη σταδιακή εισαγωγή υποχρεωτικών ελάχιστων προτύπων ενεργειακής απόδοσης για τα υφιστάμενα κτίρια. Επίσης, θα προτείνει την επέκταση των απαιτήσεων για την ανακαίνιση κτιρίων σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης. Στις εκτιμήσεις επιπτώσεων που θα συνοδεύουν αυτές τις νομοθετικές αναθεωρήσεις θα εξεταστούν διάφορες εναλλακτικές όσον αφορά το επίπεδο, το πεδίο εφαρμογής, και την κατά χρόνο εφαρμογή των εν λόγω απαιτήσεων.
Τα πρότυπα επιδόσεων έχουν λειτουργήσει ικανοποιητικά όπου θεσπίστηκαν. Υπό τις κατάλληλες συνθήκες, προσφέρουν ένα σημείο αναφοράς για ιδιοκτήτες, επενδυτές, χρηματοδότες και επιχειρήσεις, χωρίς να προκαλούν δυσχέρειες για τις πιο ευάλωτες ομάδες της κοινωνίας μας.
Ωστόσο, το Κύμα Ανακαίνισης μπορεί να επιτευχθεί μόνο εάν υποστηρίζεται από επαρκή χρηματοδότηση και κίνητρα. Η χρηματοδότηση αυτή δεν θα πρέπει να επιδοτεί δραστηριότητες του δημόσιου τομέα ή να στρεβλώνει τον ανταγωνισμό μεταξύ ιδιωτικών εταιρειών, αλλά θα πρέπει να επιτρέπει τη συμμετοχή των ΜΜΕ σε όλες τις δραστηριότητες τις ανακαίνισης. Πρέπει να απευθύνεται στους οργανισμούς και τα άτομα που το χρειάζονται για να πραγματοποιήσει τη βαθιά ανακαίνιση που είναι απαραίτητη για να εξασφαλιστούν τα καλύτερα αποτελέσματα και η υψηλότερη δυνατή μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και των εκπομπών σε ολόκληρη την ΕΕ.
Διαφάνεια 7
Η Ευρώπη έχει πλέον μια μοναδική ευκαιρία να αξιοποιήσει την ανακαίνιση προς όφελος τόσο της κλιματικής ουδετερότητας και όσο και της ανάκαμψης. Με το μέσο ανάκαμψης της ΕΕ,NextGenerationEU, παράλληλα με το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ, θα διατεθείπρωτοφανής ποσότητα πόρων, οι οποίοι είναι επίσης δυνατό να χρησιμοποιηθούνγια την ώθηση των ανακαινίσεων με σκοπό την ανάκαμψη, την ανθεκτικότητα και την ενίσχυση της κοινωνικής ένταξης. Η αντιμετώπιση της ενεργειακής απόδοσης μαζί με την προσβασιμότητα καθιστά τα κτίρια πιο εύχρηστα και βιώσιμα στο πλαίσιο της γήρανσης του πληθυσμού.
Αναλυτικότερα, για να επιτευχθεί ο προτεινόμενος κλιματικός στόχος του 55 % έως το 2030, απαιτούνται σε ετήσια βάση περίπου 275 δισ. ευρώ πρόσθετων επενδύσεων για την ανακαίνιση κτιρίων.
Ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπιστούν τα διάφορα είδη φραγμών της αγοράς είναι μέσω μιας σειράς ειδικών πρωτοβουλιών στο πλαίσιο διαφόρων χρηματοδοτικών μέσων.
Ειδικότερα:
- Ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα παρέχει χρηματοδότηση για ανακαινίσεις κτιρίων.
- Οι δημόσιες εγγυήσεις για την κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων θα εξασφαλίζονται από το InvestEU.
- Η συνδρομή προς τις περιφερειακές και τοπικές αρχές για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των σχεδίων τους για τις ανακαινίσεις κτιρίων καλύπτεται από τα κονδύλια της πολιτικής συνοχής στο πλαίσιο του REACT-EU ή μέσω του ELENA (Ευρωπαϊκή Υποστήριξη Τοπικής Ενέργειας) για συνδρομή στην ανάπτυξη έργων.
- Στο πλαίσιο του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης προβλέπεται ειδική στήριξη στις περιφέρειες εξόρυξης άνθρακα που βρίσκονται σε μετάβαση, όσον αφορά την ανάπτυξη ικανοτήτων, την αναβάθμιση δεξιοτήτων και την επανειδίκευση στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης.
- Το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα στηρίξει την καινοτομία και την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, μεταξύ άλλων μέσω μιας ειδικής σύμπραξης για το βιώσιμο δομημένο περιβάλλον (Built4people).
- Η άρση των φραγμών της αγοράς με σκοπό την υιοθέτηση τεχνολογιών και νέων προσεγγίσεων για την επιτάχυνση των ανακαινίσεων θα υποστηριχθεί από το πρόγραμμα LIFE.
- Η Επιτροπή αναθεωρεί τον γενικό κανονισμό απαλλαγής κατά κατηγορία ώστε να απλουστευθεί ο συνδυασμός προγραμμάτων και μέσων της ΕΕ, εθνικών κονδυλίων, και ιδιωτικών κεφαλαίων για έργα ανακαίνισης.
Το «Κύμα ανακαινίσεων» θα στηρίξει ενεργά την ανακαίνιση των κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις και θα αντιμετωπίσει την ενεργειακή φτώχεια. Ενώ θα δρομολογήσει τη δημιουργία «έξυπνων γειτονιών» σε 100 συνοικίες ως παραδείγματα προς αντιγραφή.
Διαφάνεια 8
Σε βάθος 10ετίας, τα κτίρια της Ευρώπης θα είναι εμφανώς διαφορετικά. Τα κτίρια θα είναι η μικρογραφία μιας πιο ανθεκτικής, πιο πράσινης και ψηφιοποιημένης κοινωνίας, η οποία θα λειτουργεί σε ένα κυκλικό σύστημα μειώνοντας τις ενεργειακές ανάγκες, την παραγωγή αποβλήτων και τις εκπομπές σε κάθε σημείο και επαναχρησιμοποιώντας ό, τι χρειάζεται.
Οι στέγες και οι τοίχοι τους θα αυξάνουν την πράσινη επιφάνεια των πόλεων και θα βελτιώνουν το αστικό κλίμα και τη βιοποικιλότητα.
Στο δε εσωτερικό τους, τα κτίρια θα φιλοξενούν έξυπνες και ψηφιοποιημένες συσκευές που θα παρέχουν δεδομένα σε πραγματικό χρόνο σχετικά με το πως, πότε και που καταναλώνεται ενέργεια.
Η επαναφόρτιση ηλεκτρικών οχημάτων, είτε πρόκειται για ποδήλατα, είτε για αυτοκίνητα, είτε για ημιφορτηγά, σε κατοικίες και γραφεία θα αποτελεί σύνηθες φαινόμενο που θα συμπληρώνει τις δημόσια προσβάσιμες υποδομές φόρτισης. Πολύ περισσότεροι Ευρωπαίοι θα είναι παραγωγοί-καταναλωτές που θα παράγουν ηλεκτρική ενέργεια προς ιδιοκατανάλωση ή ακόμη και προς πώληση στο δίκτυο. Τα ορυκτά καύσιμα θα εξαφανιστούν σταδιακά από τα συστήματα θέρμανσης και ψύξης.
Οι συνοικιακές προσεγγίσεις θα ενώνουν ανθρώπους και κοινότητες. Τα κτίρια θα καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια και θα είναι πιο βιώσιμα και πιο υγιεινά για όλους. Οι πόλεις θα γίνουν πιο πράσινες και θα συνδέονται καλύτερα με τη φύση. Θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και επαγγελματικά προσόντα. Ο ευρωπαϊκός κατασκευαστικός κλάδος θα γνωρίσει άνθιση χάρη στις ευκαιρίες που προσφέρει ο σταθερός ρυθμός ανακαινίσεων και θα εδραιώσει την παγκόσμια ηγετική του θέση στον τομέα των καινοτόμων υλικών, μετατρέποντας τον κτιριακό τομέα από πηγή άνθρακα σε καταβόθρα άνθρακα. Από τις θετικές επιπτώσεις θα ευνοηθούν και άλλα βιομηχανικά οικοσυστήματα. Θα αναπτυχθούν νέες και μεγαλύτερες αγορές πράσινων κατασκευών και χρηματοδότησης πράσινων δανείων και ενυπόθηκων δανείων.
Η παρούσα στρατηγική καθορίζει την υιοθέτηση, την επιτάχυνση και την προώθηση αυτού του μετασχηματισμού κατά τρόπο που συνάδει με τον στόχο κλιματικής ουδετερότητας και τις αρχές της κυκλικότητας, συμβάλλει στους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης και στην ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, και προστατεύει το δικαίωμα όλων σε οικονομικά προσιτή, βιώσιμη, προσβάσιμη και υγιεινή στέγαση, διαφυλάσσοντας παράλληλα την πολιτιστική κληρονομιά.
Το κύμα ανακαίνισης των κτιρίων
Μαρία Σπυράκη
Διαφάνεια 1
Σας ευχαριστώ πολύ που με καλέσατε σήμερα για να μιλήσουμε για ένα τόσο επίκαιρο θέμα όπως είναι η εφαρμογή καινοτόμων υλικών και καινοτόμων εφαρμογών στα κτίρια μελετώντας τόσο την ενεργειακή όσο και την σεισμική διάσταση.
Ο πρόσφατος σεισμός στην Ελασσόνα, ο σεισμός στην Σάμο πριν 1 χρόνο και γενικότερα η έντονη σεισμική δραστηριότητά στην Ελλάδα έχει ενεργοποιήσει το ενδιαφέρον για την σεισμική μελέτη των κτιρίων. Αυτό σε συνδυασμό με διερεύνηση τεχνικών λύσεωνμε ενεργειακά χαρακτηριστικά καθιστά το έργο ιδιαίτερα ενδιαφέρον, όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Κομμάτι της ριζικής ανακαίνισης των κτιρίων αποτελεί και η θερμομόνωση και η προστασία τους από ακραία φαινόμενα όπως η σεισμοί. Η πράσινη ανάπτυξη, η οποία περιγράφεται στο πλέον γνωστό μας GreenDeal, σχετίζεται άμεσα με την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων.
Η μέχρι τώρα επίδοση των κρατών μελών ξεκινά από το 0,4% για φθάσει στο 1,2% στο ποσοστό ανακαίνισης και ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων όταν η ΕΕ προτείνει μόνο τα δημόσια κτίρια να ανακαινίζονται και να αναβαθμίζονται ενεργειακά σε ποσοστό 3% ετησίως!
Ευκαιρίες για την Ελλάδα δίνουν επίσης τοσχέδιοδράσης για την κυκλική οικονομίας, ηστρατηγικήγια την βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030, η στρατηγική «από το αγρόκτημα στοπιάτο»,το κύμα ανακαινίσεων των κτιρίων, το νέο ευρωπαϊκό Bauhaus , η στρατηγική για το μεθάνιο, ηστρατηγικήγια τις χημικές ουσίες με στόχο τη βιωσιμότητα, ηπαραγωγήενέργειας απόυπεράκτιεςανανεώσιμες πηγές, πρωτοβουλίες που μεταφράζονται σε νέο απαιτητικό νομοθετικό πλαίσιο και ήδη ξεκίνησαν ως μέρη του GreenDeal.
Οι εν λόγω πρωτοβουλίες λειτουργούν συμπληρωματικά καιπροσφέρουνμία σειρά από ευκαιρίες στους ευρωπαίουςπολίτες ταυτόχρονα αλλάζουντον τρόπο διαχείρισης των πόρων και τρόπο λειτουργίας της αγοράς.
Αλλά ας επικεντρωθούμε στον τομέα των κτιρίων.
Διαφάνεια 2
Τα κτίρια της Ευρώπης είναι μοναδικά και ποικιλόμορφα και αντικατοπτρίζουν τον πολιτισμό της ηπείρου μας.
Πολλά από αυτά είναι παλιά και μη αποδοτικά καθώς περισσότερα από 220 εκατομμύρια κτίρια, που αντιστοιχούν περίπου στο 85 % του κτιριακού αποθέματος, έχουν κατασκευαστεί πριν από το 2001 και ως επί το πλείστων θα υπάρχουν ακόμα το 2050. Δυστυχώς μόνο το 1% υφίσταται ριζική ανακαίνιση, δηλαδή βελτιώνει την ενεργειακή του απόδοση. Όπως ξέρουμε οι ανακαινισμένες κατοικίες που είναι αποδοτικές ως προς τη χρήση ενέργειας και πόρων, μπορούν να μειώσουν τους λογαριασμούς κατανάλωσης ενέργειας βελτιώνοντας παράλληλα την υγεία, την άνεση και την ευημερία μας.
Τα υφιστάμενα κτίρια δεν είναι προετοιμασμένα για τις τρέχουσες και τις μελλοντικές αλλαγές του κλίματός μας, όπως η αύξηση των θερμοκρασιών και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Αυτό έγινε ακόμα πιο φανερό τώρα κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Το σπίτι μας έγινε το γραφείο μας και ο χώρος που περνάμε παραπάνω από το 90% του χρόνου μας.
Τα κτίρια ευθύνονται για το 40 % περίπου της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας στην ΕΕ και για το 36 % των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από την κατανάλωση ενέργειας.
Επιπλέον, η ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων σχετίζεται με την ενεργειακή φτώχεια, δηλαδή την αδυναμία διατήρησης επαρκώς ζεστή της κατοικίας τον χειμώνα. 34 εκατ πολίτες βιώνουν αυτό το πρόβλημα.
Επομένως, η ανακαίνιση των κτιρίων είναι καθοριστικής σημασίας για την μείωση της κατανάλωσης ενέργειας αλλά και την επίτευξη του στόχου της ΕΕ για μείωση των εκπομπών έως το 2030 και για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, καθώς και για την αύξηση της ανθεκτικότητας στις κλιματικές επιπτώσεις.
Αλλά και η ανακαίνιση των κτιρίων θα λειτουργήσει ως οδηγός για την δημιουργία τοπικών θέσεων εργασίας και παρέχει κίνητρα για τις επενδύσεις που τόσο έχει ανάγκη η οικονομία μας. Ειδικότερα, το Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας διαπίστωσε ότι η ανακαίνιση των κτιρίων είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας δημιουργίας θέσεων εργασίας ανά επενδυμένο ευρώ, με 12-18 τοπικές θέσεις εργασίας για κάθε επενδυόμενο εκατομμύριο ευρώ.
Δηλαδή, τη στιγμή που η Ευρώπη επιδιώκει να ξεπεράσει την κρίση λόγω COVID-19, η ανακαίνιση αποτελεί μοναδική ευκαιρία να ξανασκεφτούμε, να ξανασχεδιάσουμε και να εκσυγχρονίσουμε τα κτίριά μας ώστε να καταστούν κατάλληλα για μια πιο πράσινη και ψηφιακή κοινωνία και για τη διατήρηση της οικονομικής ανάκαμψης.
Ακριβώς γι’ αυτό η ανακαίνιση των κτιρίων, που δημοσιεύτηκε στις 14.10 του προηγούμενου έτους είναι μια εμβληματική πρωτοβουλίες στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας· και είναι μια πρωτοβουλία που θα συμβάλει στην καλύτερη ανασυγκρότηση της οικονομίας μας.
Διαφάνεια 3
Η ΕΕ έχει να εγκρίνει και καλείται να υλοποιήσει μια σφαιρική και ολοκληρωμένη στρατηγική με τη συμμετοχή ευρέος φάσματος τομέων και φορέων σύμφωνα με τις ακόλουθες βασικές αρχές:
- «προτεραιότητα στην ενεργειακή απόδοση» είναι κάτι περισσότερο από ένα sloganτης ευρωπαϊκής πολιτικής. Είναι ένας από τους πιο αποδοτικούς τρόπους για τη στήριξη της μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και βασική πολιτική για την εφαρμογή της Συμφωνίας των Παρισίων. Είναι ο τρόπος για την μείωση των λογαριασμών ενέργειας, της ενεργειακής απεξάρτησης και της δημιουργίας τοπικών θέσεων εργασίας.
- οικονομική προσιτότητα. Κάθε απόφαση της ΕΕ κυριαρχείται από το ό,τι πρέπει να παρέχει σε όλους τους πολίτες της οικονομικά προσιτή ενέργειας σε όλους. Στον τομέα των κτιρίων οικονομική προσιτότητα σημαίνει διαθέσιμα ενεργειακά αποδοτικά και βιώσιμα κτίρια, ιδίως για νοικοκυριά μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος αλλά και τα νοικοκυριά που βιώνουν την ενεργειακή φτώχεια.·
- ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.Η ριζική ανακαίνιση των κτιρίων θα πρέπει να επιταχύνει την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, κυρίως μέσω της δημιουργίας ενεργειακών κοινοτήτων συμβάλλονταςστην μείωση των εκπομπών αερίου του θερμοκήπιού για θέρμανση και ψύξη των κτιρίων.
- Κυκλικότητα με στόχο την ελαχιστοποίηση του αποτυπώματος των κτιρίων. Δηλαδή, προωθείται η ενίσχυση της κυκλικότητας των υλικών μέσω της χρήσης ανακυκλώσιμων και επαχρησιμοποιούμενων υλικών στο τομέα των κατασκευών και ανακαινίσεων. ·
- η ενθάρρυνση χρήσης μη τοξικών, περιβαλλοντικά πιστοποιημένων για την διασφάλιση καλύτερης ποιότητας αέρα, πυροπροστασία και σεισμική ασφάλεια.
- ταυτόχρονη αντιμετώπιση των διττών προκλήσεων της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης.Τα έξυπνα κτίρια μπορούν να καταστήσουν δυνατή την αποδοτική παραγωγή και χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε επίπεδο οικίας, συνοικίας ή πόλης. Σε συνδυασμό με έξυπνα συστήματα διανομής ενέργειας, θα καταστήσουν δυνατή την κατασκευή κτιρίων υψηλών επιδόσεων και μηδενικών εκπομπών.
- σεβασμός της αισθητικής και της αρχιτεκτονικής ποιότητας. Η ανακαίνιση πρέπει να γίνεται με σεβασμό στις αρχές του σχεδιασμού, των παραδοσιακών τεχνικών, της κληρονομιάς και της διατήρησης του δημόσιου χώρου.
Διαφάνεια 5
Το «Κύμα ανακαινίσεων», δηλαδή η κύρια στρατηγική της ΕΕ για την αναμόρφωση του κτιριακού τομέας, αποσκοπεί στην πραγματοποίηση περισσότερων και ριζικότερων ανακαινίσεων.
Επί του παρόντος, οι ανακαινίσεις μειώνουν την κατανάλωση ενέργειας των κτιρίων μόλις κατά 1% ετησίως. Ριζικές ανακαινίσεις που βελτιώνουν την ενεργειακή απόδοση ενός κτιρίου κατά τουλάχιστον 60 % πραγματοποιούνται ετησίως μόνο στο 0,2 % του κτιριακού αποθέματος, η δε ενεργειακή απόδοση βελτιώνεται σημαντικά μόνο στο 1/5 των περιπτώσεων.
Στόχος της Στρατηγικής και της Επιτροπής είναι αυτό το ποσοστό να υπερδιπλασιαστεί έως το 2030, ενώ παράλληλα να αυξηθεί η μέση ωφέλεια ως προς την ενεργειακή απόδοση.
Δεν πρόκειται μόνο για την ελάφρυνση των λογαριασμών ενέργειας και τη μείωση των εκπομπών. Η ανακαίνιση μπορεί να δημιουργήσει πολλές δυνατότητες και να αποφέρει ευρύτατα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη. Με την ίδια παρέμβαση, τα κτίρια είναι δυνατό να γίνουν πιο υγιεινά, πιο οικολογικά, πιο προσβάσιμα, ανθεκτικά σε ακραία φυσικά φαινόμενα, να διασυνδεθούν στο πλαίσιο μιας γειτονιάς και να εξοπλιστούν με σημεία επαναφόρτισης για την ηλεκτροκίνηση και με χώρους στάθμευσης ποδηλάτων. Τα έξυπνα κτίρια μπορούν να παρέχουν δεδομένα σύμφωνα με τους κανόνες προστασίας της ιδιωτικής ζωής, με ουσιώδη σημασία για τον πολεοδομικό σχεδιασμό και τις υπηρεσίες. Η ριζική ανακαίνιση μπορεί να μειώσει την πίεση για τη δημιουργία πράσινων εκτάσεων, συμβάλλοντας στη διατήρηση της φύσης, της βιοποικιλότητας και της γόνιμης γεωργικής γης.
Αυτό θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα την ανακαίνιση 35 εκατομμυρίων κτιρίων μέσα στην επόμενη δεκαετία. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να τεθεί σε κίνηση ένας ενάρετος κύκλος μεταξύ της αύξησης της ζήτησης για ριζικότερες ανακαινίσεις και της μείωσης του κόστους για έξυπνα και πιο βιώσιμα προϊόντα και απλούστερες και ταχύτερες διαδικασίες ανακαίνισης.
Το κτιριακό απόθεμα της ΕΕ εκτιμάται ότι περιλαμβάνει 220 εκατομμύρια κτιριακές μονάδες.
Προκειμένου να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι τα έργα ανακαίνισης έχουν ορισμένο χρόνο εκτέλεσης, οι προβλέψεις μας αφορούν ετήσιο ποσοστό ενεργειακών ανακαινίσεων 1% για την περίοδο 2021-2022, αύξηση σε 1,2 % ετησίως μεταξύ 2023 και 2025, και σταθεροποίηση στο 2 % ετησίως για την περίοδο 2026-2029. Το ποσοστό των ανακαινίσεων που αφορούν αποκλειστικά την αλλαγή του εξοπλισμού θέρμανσης θα πρέπει να ανέλθει σε περίπου 4% την περίοδο 2026-2030, τόσο στον οικιακό τομέα όσο και στον τομέα των υπηρεσιών.
Η σταδιακή αύξηση θα επιτρέψει την προσαρμογή της αλυσίδας εφοδιασμού και την κινητοποίηση και απορρόφηση της προτεινόμενης χρηματοδότησης. Το αυξημένο ποσοστό ανακαινίσεων θα πρέπει να διατηρηθεί με αυξημένο εύρος και μετά το 2030, προκειμένου να επιτευχθεί κλιματική ουδετερότητα σε επίπεδο ΕΕ έως το 2050.
Διαφάνεια 5
Για την εκκίνηση ενός κύματος μεγάλης κλίμακας απαιτείται να σπάσουν τα εμπόδια σε όλο το μήκος της αλυσίδας. Θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση σε τρεις τομείς:
α)στην αντιμετώπισητης ενεργειακής φτώχειας καιτων κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις
β) στα δημόσια κτίρια, όπως οι εκπαιδευτικές, υγειονομικές και διοικητικές εγκαταστάσεις, και
γ) στην απανθρακοποίηση της θέρμανσης και της ψύξης.
Αυτοί οι τομείς θα αποτελέσουν προτεραιότητα για την πολιτική και τη χρηματοδότηση.
Αυτό που αναμένεται με το κύμα ανακαίνισης των κτιρίων και κατ’ επέκταση του διπλασιασμού του ποσοστού ενεργειακών ανακαινίσεων έως το 2030 είναι η συμβολή στον προτεινόμενο στόχο μείωσης των εκπομπών για την ΕΕ κατά 55%. Το σχέδιο κλιματικών στόχων για το 2030 αναδεικνύει την ενεργειακή απόδοση σε βασική συνιστώσα για την ανάληψη δράσης και χαρακτηρίζει καίρια τη σημασία των ανακαινίσεων για τη γεφύρωση του χάσματος ενεργειακής απόδοσης και την επίτευξη περαιτέρω εξοικονόμησης ενέργειας έως το 2030.
Σε αντιστοιχία με τον στόχο καθαρής μείωσης των εκπομπών κατά 55%, η Επιτροπή αναμένει ότι οι δράσεις στο πλαίσιο της στρατηγικής «Κύμα ανακαινίσεων» θα μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου των κτιρίων κατά 60% (από 456 MtCO2eq σε 161MtCO2eq), την τελική τους κατανάλωση ενέργειας κατά 14% (από 374 MtCO2eq σε 321 MtCO2eq) και την κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση και ψύξη κατά 18% (από 318 MtCO2eq σε 259 MtCO2eq), σε σύγκριση με το 2015.
Διαφάνεια 6
Το Κύμα Ανακαίνισης των Κτιρίων είναι μια Στρατηγική!
Δηλαδή θα επηρεάζει τους ευρωπαϊκούς και εθνικούς κανονισμούς, τις κανονιστικές ρυθμίσεις και χρηματοδότησεις κατά μήκος ολόκληρης της αξιακής αλυσίδας του τομέα των ανακαινίσεων. Όπως αναφέραμε στόχος είναι η ριζική ανακαίνιση των κτιρίων 35 εκατ. κτιρίων τα επόμενα 10 χρόνια.
Ειδικότερα, το 2021, η Επιτροπή θα επανεξετάσει την οδηγία για την ενεργειακή απόδοση και την οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων. Θα προτείνει την καθιέρωση αυστηρότερων υποχρεώσεων για έκδοση πιστοποιητικών ενεργειακής απόδοσης παράλληλα με τη σταδιακή εισαγωγή υποχρεωτικών ελάχιστων προτύπων ενεργειακής απόδοσης για τα υφιστάμενα κτίρια. Επίσης, θα προτείνει την επέκταση των απαιτήσεων για την ανακαίνιση κτιρίων σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης. Στις εκτιμήσεις επιπτώσεων που θα συνοδεύουν αυτές τις νομοθετικές αναθεωρήσεις θα εξεταστούν διάφορες εναλλακτικές όσον αφορά το επίπεδο, το πεδίο εφαρμογής, και την κατά χρόνο εφαρμογή των εν λόγω απαιτήσεων.
Τα πρότυπα επιδόσεων έχουν λειτουργήσει ικανοποιητικά όπου θεσπίστηκαν. Υπό τις κατάλληλες συνθήκες, προσφέρουν ένα σημείο αναφοράς για ιδιοκτήτες, επενδυτές, χρηματοδότες και επιχειρήσεις, χωρίς να προκαλούν δυσχέρειες για τις πιο ευάλωτες ομάδες της κοινωνίας μας.
Ωστόσο, το Κύμα Ανακαίνισης μπορεί να επιτευχθεί μόνο εάν υποστηρίζεται από επαρκή χρηματοδότηση και κίνητρα. Η χρηματοδότηση αυτή δεν θα πρέπει να επιδοτεί δραστηριότητες του δημόσιου τομέα ή να στρεβλώνει τον ανταγωνισμό μεταξύ ιδιωτικών εταιρειών, αλλά θα πρέπει να επιτρέπει τη συμμετοχή των ΜΜΕ σε όλες τις δραστηριότητες τις ανακαίνισης. Πρέπει να απευθύνεται στους οργανισμούς και τα άτομα που το χρειάζονται για να πραγματοποιήσει τη βαθιά ανακαίνιση που είναι απαραίτητη για να εξασφαλιστούν τα καλύτερα αποτελέσματα και η υψηλότερη δυνατή μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και των εκπομπών σε ολόκληρη την ΕΕ.
Διαφάνεια 7
Η Ευρώπη έχει πλέον μια μοναδική ευκαιρία να αξιοποιήσει την ανακαίνιση προς όφελος τόσο της κλιματικής ουδετερότητας και όσο και της ανάκαμψης. Με το μέσο ανάκαμψης της ΕΕ,NextGenerationEU, παράλληλα με το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ, θα διατεθείπρωτοφανής ποσότητα πόρων, οι οποίοι είναι επίσης δυνατό να χρησιμοποιηθούνγια την ώθηση των ανακαινίσεων με σκοπό την ανάκαμψη, την ανθεκτικότητα και την ενίσχυση της κοινωνικής ένταξης. Η αντιμετώπιση της ενεργειακής απόδοσης μαζί με την προσβασιμότητα καθιστά τα κτίρια πιο εύχρηστα και βιώσιμα στο πλαίσιο της γήρανσης του πληθυσμού.
Αναλυτικότερα, για να επιτευχθεί ο προτεινόμενος κλιματικός στόχος του 55 % έως το 2030, απαιτούνται σε ετήσια βάση περίπου 275 δισ. ευρώ πρόσθετων επενδύσεων για την ανακαίνιση κτιρίων.
Ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπιστούν τα διάφορα είδη φραγμών της αγοράς είναι μέσω μιας σειράς ειδικών πρωτοβουλιών στο πλαίσιο διαφόρων χρηματοδοτικών μέσων.
Ειδικότερα:
- Ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα παρέχει χρηματοδότηση για ανακαινίσεις κτιρίων.
- Οι δημόσιες εγγυήσεις για την κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων θα εξασφαλίζονται από το InvestEU.
- Η συνδρομή προς τις περιφερειακές και τοπικές αρχές για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των σχεδίων τους για τις ανακαινίσεις κτιρίων καλύπτεται από τα κονδύλια της πολιτικής συνοχής στο πλαίσιο του REACT-EU ή μέσω του ELENA (Ευρωπαϊκή Υποστήριξη Τοπικής Ενέργειας) για συνδρομή στην ανάπτυξη έργων.
- Στο πλαίσιο του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης προβλέπεται ειδική στήριξη στις περιφέρειες εξόρυξης άνθρακα που βρίσκονται σε μετάβαση, όσον αφορά την ανάπτυξη ικανοτήτων, την αναβάθμιση δεξιοτήτων και την επανειδίκευση στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης.
- Το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα στηρίξει την καινοτομία και την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, μεταξύ άλλων μέσω μιας ειδικής σύμπραξης για το βιώσιμο δομημένο περιβάλλον (Built4people).
- Η άρση των φραγμών της αγοράς με σκοπό την υιοθέτηση τεχνολογιών και νέων προσεγγίσεων για την επιτάχυνση των ανακαινίσεων θα υποστηριχθεί από το πρόγραμμα LIFE.
- Η Επιτροπή αναθεωρεί τον γενικό κανονισμό απαλλαγής κατά κατηγορία ώστε να απλουστευθεί ο συνδυασμός προγραμμάτων και μέσων της ΕΕ, εθνικών κονδυλίων, και ιδιωτικών κεφαλαίων για έργα ανακαίνισης.
Το «Κύμα ανακαινίσεων» θα στηρίξει ενεργά την ανακαίνιση των κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις και θα αντιμετωπίσει την ενεργειακή φτώχεια. Ενώ θα δρομολογήσει τη δημιουργία «έξυπνων γειτονιών» σε 100 συνοικίες ως παραδείγματα προς αντιγραφή.
Διαφάνεια 8
Σε βάθος 10ετίας, τα κτίρια της Ευρώπης θα είναι εμφανώς διαφορετικά. Τα κτίρια θα είναι η μικρογραφία μιας πιο ανθεκτικής, πιο πράσινης και ψηφιοποιημένης κοινωνίας, η οποία θα λειτουργεί σε ένα κυκλικό σύστημα μειώνοντας τις ενεργειακές ανάγκες, την παραγωγή αποβλήτων και τις εκπομπές σε κάθε σημείο και επαναχρησιμοποιώντας ό, τι χρειάζεται.
Οι στέγες και οι τοίχοι τους θα αυξάνουν την πράσινη επιφάνεια των πόλεων και θα βελτιώνουν το αστικό κλίμα και τη βιοποικιλότητα.
Στο δε εσωτερικό τους, τα κτίρια θα φιλοξενούν έξυπνες και ψηφιοποιημένες συσκευές που θα παρέχουν δεδομένα σε πραγματικό χρόνο σχετικά με το πως, πότε και που καταναλώνεται ενέργεια.
Η επαναφόρτιση ηλεκτρικών οχημάτων, είτε πρόκειται για ποδήλατα, είτε για αυτοκίνητα, είτε για ημιφορτηγά, σε κατοικίες και γραφεία θα αποτελεί σύνηθες φαινόμενο που θα συμπληρώνει τις δημόσια προσβάσιμες υποδομές φόρτισης. Πολύ περισσότεροι Ευρωπαίοι θα είναι παραγωγοί-καταναλωτές που θα παράγουν ηλεκτρική ενέργεια προς ιδιοκατανάλωση ή ακόμη και προς πώληση στο δίκτυο. Τα ορυκτά καύσιμα θα εξαφανιστούν σταδιακά από τα συστήματα θέρμανσης και ψύξης.
Οι συνοικιακές προσεγγίσεις θα ενώνουν ανθρώπους και κοινότητες. Τα κτίρια θα καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια και θα είναι πιο βιώσιμα και πιο υγιεινά για όλους. Οι πόλεις θα γίνουν πιο πράσινες και θα συνδέονται καλύτερα με τη φύση. Θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και επαγγελματικά προσόντα. Ο ευρωπαϊκός κατασκευαστικός κλάδος θα γνωρίσει άνθιση χάρη στις ευκαιρίες που προσφέρει ο σταθερός ρυθμός ανακαινίσεων και θα εδραιώσει την παγκόσμια ηγετική του θέση στον τομέα των καινοτόμων υλικών, μετατρέποντας τον κτιριακό τομέα από πηγή άνθρακα σε καταβόθρα άνθρακα. Από τις θετικές επιπτώσεις θα ευνοηθούν και άλλα βιομηχανικά οικοσυστήματα. Θα αναπτυχθούν νέες και μεγαλύτερες αγορές πράσινων κατασκευών και χρηματοδότησης πράσινων δανείων και ενυπόθηκων δανείων.
Η παρούσα στρατηγική καθορίζει την υιοθέτηση, την επιτάχυνση και την προώθηση αυτού του μετασχηματισμού κατά τρόπο που συνάδει με τον στόχο κλιματικής ουδετερότητας και τις αρχές της κυκλικότητας, συμβάλλει στους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης και στην ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, και προστατεύει το δικαίωμα όλων σε οικονομικά προσιτή, βιώσιμη, προσβάσιμη και υγιεινή στέγαση, διαφυλάσσοντας παράλληλα την πολιτιστική κληρονομιά.
Το κύμα ανακαίνισης των κτιρίων
Μαρία Σπυράκη
Διαφάνεια 1
Σας ευχαριστώ πολύ που με καλέσατε σήμερα για να μιλήσουμε για ένα τόσο επίκαιρο θέμα όπως είναι η εφαρμογή καινοτόμων υλικών και καινοτόμων εφαρμογών στα κτίρια μελετώντας τόσο την ενεργειακή όσο και την σεισμική διάσταση.
Ο πρόσφατος σεισμός στην Ελασσόνα, ο σεισμός στην Σάμο πριν 1 χρόνο και γενικότερα η έντονη σεισμική δραστηριότητά στην Ελλάδα έχει ενεργοποιήσει το ενδιαφέρον για την σεισμική μελέτη των κτιρίων. Αυτό σε συνδυασμό με διερεύνηση τεχνικών λύσεωνμε ενεργειακά χαρακτηριστικά καθιστά το έργο ιδιαίτερα ενδιαφέρον, όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Κομμάτι της ριζικής ανακαίνισης των κτιρίων αποτελεί και η θερμομόνωση και η προστασία τους από ακραία φαινόμενα όπως η σεισμοί. Η πράσινη ανάπτυξη, η οποία περιγράφεται στο πλέον γνωστό μας GreenDeal, σχετίζεται άμεσα με την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων.
Η μέχρι τώρα επίδοση των κρατών μελών ξεκινά από το 0,4% για φθάσει στο 1,2% στο ποσοστό ανακαίνισης και ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων όταν η ΕΕ προτείνει μόνο τα δημόσια κτίρια να ανακαινίζονται και να αναβαθμίζονται ενεργειακά σε ποσοστό 3% ετησίως!
Ευκαιρίες για την Ελλάδα δίνουν επίσης τοσχέδιοδράσης για την κυκλική οικονομίας, ηστρατηγικήγια την βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030, η στρατηγική «από το αγρόκτημα στοπιάτο»,το κύμα ανακαινίσεων των κτιρίων, το νέο ευρωπαϊκό Bauhaus , η στρατηγική για το μεθάνιο, ηστρατηγικήγια τις χημικές ουσίες με στόχο τη βιωσιμότητα, ηπαραγωγήενέργειας απόυπεράκτιεςανανεώσιμες πηγές, πρωτοβουλίες που μεταφράζονται σε νέο απαιτητικό νομοθετικό πλαίσιο και ήδη ξεκίνησαν ως μέρη του GreenDeal.
Οι εν λόγω πρωτοβουλίες λειτουργούν συμπληρωματικά καιπροσφέρουνμία σειρά από ευκαιρίες στους ευρωπαίουςπολίτες ταυτόχρονα αλλάζουντον τρόπο διαχείρισης των πόρων και τρόπο λειτουργίας της αγοράς.
Αλλά ας επικεντρωθούμε στον τομέα των κτιρίων.
Διαφάνεια 2
Τα κτίρια της Ευρώπης είναι μοναδικά και ποικιλόμορφα και αντικατοπτρίζουν τον πολιτισμό της ηπείρου μας.
Πολλά από αυτά είναι παλιά και μη αποδοτικά καθώς περισσότερα από 220 εκατομμύρια κτίρια, που αντιστοιχούν περίπου στο 85 % του κτιριακού αποθέματος, έχουν κατασκευαστεί πριν από το 2001 και ως επί το πλείστων θα υπάρχουν ακόμα το 2050. Δυστυχώς μόνο το 1% υφίσταται ριζική ανακαίνιση, δηλαδή βελτιώνει την ενεργειακή του απόδοση. Όπως ξέρουμε οι ανακαινισμένες κατοικίες που είναι αποδοτικές ως προς τη χρήση ενέργειας και πόρων, μπορούν να μειώσουν τους λογαριασμούς κατανάλωσης ενέργειας βελτιώνοντας παράλληλα την υγεία, την άνεση και την ευημερία μας.
Τα υφιστάμενα κτίρια δεν είναι προετοιμασμένα για τις τρέχουσες και τις μελλοντικές αλλαγές του κλίματός μας, όπως η αύξηση των θερμοκρασιών και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Αυτό έγινε ακόμα πιο φανερό τώρα κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Το σπίτι μας έγινε το γραφείο μας και ο χώρος που περνάμε παραπάνω από το 90% του χρόνου μας.
Τα κτίρια ευθύνονται για το 40 % περίπου της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας στην ΕΕ και για το 36 % των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από την κατανάλωση ενέργειας.
Επιπλέον, η ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων σχετίζεται με την ενεργειακή φτώχεια, δηλαδή την αδυναμία διατήρησης επαρκώς ζεστή της κατοικίας τον χειμώνα. 34 εκατ πολίτες βιώνουν αυτό το πρόβλημα.
Επομένως, η ανακαίνιση των κτιρίων είναι καθοριστικής σημασίας για την μείωση της κατανάλωσης ενέργειας αλλά και την επίτευξη του στόχου της ΕΕ για μείωση των εκπομπών έως το 2030 και για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, καθώς και για την αύξηση της ανθεκτικότητας στις κλιματικές επιπτώσεις.
Αλλά και η ανακαίνιση των κτιρίων θα λειτουργήσει ως οδηγός για την δημιουργία τοπικών θέσεων εργασίας και παρέχει κίνητρα για τις επενδύσεις που τόσο έχει ανάγκη η οικονομία μας. Ειδικότερα, το Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας διαπίστωσε ότι η ανακαίνιση των κτιρίων είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας δημιουργίας θέσεων εργασίας ανά επενδυμένο ευρώ, με 12-18 τοπικές θέσεις εργασίας για κάθε επενδυόμενο εκατομμύριο ευρώ.
Δηλαδή, τη στιγμή που η Ευρώπη επιδιώκει να ξεπεράσει την κρίση λόγω COVID-19, η ανακαίνιση αποτελεί μοναδική ευκαιρία να ξανασκεφτούμε, να ξανασχεδιάσουμε και να εκσυγχρονίσουμε τα κτίριά μας ώστε να καταστούν κατάλληλα για μια πιο πράσινη και ψηφιακή κοινωνία και για τη διατήρηση της οικονομικής ανάκαμψης.
Ακριβώς γι’ αυτό η ανακαίνιση των κτιρίων, που δημοσιεύτηκε στις 14.10 του προηγούμενου έτους είναι μια εμβληματική πρωτοβουλίες στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας· και είναι μια πρωτοβουλία που θα συμβάλει στην καλύτερη ανασυγκρότηση της οικονομίας μας.
Διαφάνεια 3
Η ΕΕ έχει να εγκρίνει και καλείται να υλοποιήσει μια σφαιρική και ολοκληρωμένη στρατηγική με τη συμμετοχή ευρέος φάσματος τομέων και φορέων σύμφωνα με τις ακόλουθες βασικές αρχές:
· «προτεραιότητα στην ενεργειακή απόδοση» είναι κάτι περισσότερο από ένα sloganτης ευρωπαϊκής πολιτικής. Είναι ένας από τους πιο αποδοτικούς τρόπους για τη στήριξη της μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και βασική πολιτική για την εφαρμογή της Συμφωνίας των Παρισίων. Είναι ο τρόπος για την μείωση των λογαριασμών ενέργειας, της ενεργειακής απεξάρτησης και της δημιουργίας τοπικών θέσεων εργασίας.
· οικονομική προσιτότητα. Κάθε απόφαση της ΕΕ κυριαρχείται από το ό,τι πρέπει να παρέχει σε όλους τους πολίτες της οικονομικά προσιτή ενέργειας σε όλους. Στον τομέα των κτιρίων οικονομική προσιτότητα σημαίνει διαθέσιμα ενεργειακά αποδοτικά και βιώσιμα κτίρια, ιδίως για νοικοκυριά μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος αλλά και τα νοικοκυριά που βιώνουν την ενεργειακή φτώχεια.·
· ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.Η ριζική ανακαίνιση των κτιρίων θα πρέπει να επιταχύνει την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, κυρίως μέσω της δημιουργίας ενεργειακών κοινοτήτων συμβάλλονταςστην μείωση των εκπομπών αερίου του θερμοκήπιού για θέρμανση και ψύξη των κτιρίων.
· Κυκλικότητα με στόχο την ελαχιστοποίηση του αποτυπώματος των κτιρίων. Δηλαδή, προωθείται η ενίσχυση της κυκλικότητας των υλικών μέσω της χρήσης ανακυκλώσιμων και επαχρησιμοποιούμενων υλικών στο τομέα των κατασκευών και ανακαινίσεων. ·
· η ενθάρρυνση χρήσης μη τοξικών, περιβαλλοντικά πιστοποιημένων για την διασφάλιση καλύτερης ποιότητας αέρα, πυροπροστασία και σεισμική ασφάλεια.
· ταυτόχρονη αντιμετώπιση των διττών προκλήσεων της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης.Τα έξυπνα κτίρια μπορούν να καταστήσουν δυνατή την αποδοτική παραγωγή και χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε επίπεδο οικίας, συνοικίας ή πόλης. Σε συνδυασμό με έξυπνα συστήματα διανομής ενέργειας, θα καταστήσουν δυνατή την κατασκευή κτιρίων υψηλών επιδόσεων και μηδενικών εκπομπών.
· σεβασμός της αισθητικής και της αρχιτεκτονικής ποιότητας. Η ανακαίνιση πρέπει να γίνεται με σεβασμό στις αρχές του σχεδιασμού, των παραδοσιακών τεχνικών, της κληρονομιάς και της διατήρησης του δημόσιου χώρου.
Διαφάνεια 5
Το «Κύμα ανακαινίσεων», δηλαδή η κύρια στρατηγική της ΕΕ για την αναμόρφωση του κτιριακού τομέας, αποσκοπεί στην πραγματοποίηση περισσότερων και ριζικότερων ανακαινίσεων.
Επί του παρόντος, οι ανακαινίσεις μειώνουν την κατανάλωση ενέργειας των κτιρίων μόλις κατά 1% ετησίως. Ριζικές ανακαινίσεις που βελτιώνουν την ενεργειακή απόδοση ενός κτιρίου κατά τουλάχιστον 60 % πραγματοποιούνται ετησίως μόνο στο 0,2 % του κτιριακού αποθέματος, η δε ενεργειακή απόδοση βελτιώνεται σημαντικά μόνο στο 1/5 των περιπτώσεων.
Στόχος της Στρατηγικής και της Επιτροπής είναι αυτό το ποσοστό να υπερδιπλασιαστεί έως το 2030, ενώ παράλληλα να αυξηθεί η μέση ωφέλεια ως προς την ενεργειακή απόδοση.
Δεν πρόκειται μόνο για την ελάφρυνση των λογαριασμών ενέργειας και τη μείωση των εκπομπών. Η ανακαίνιση μπορεί να δημιουργήσει πολλές δυνατότητες και να αποφέρει ευρύτατα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη. Με την ίδια παρέμβαση, τα κτίρια είναι δυνατό να γίνουν πιο υγιεινά, πιο οικολογικά, πιο προσβάσιμα, ανθεκτικά σε ακραία φυσικά φαινόμενα, να διασυνδεθούν στο πλαίσιο μιας γειτονιάς και να εξοπλιστούν με σημεία επαναφόρτισης για την ηλεκτροκίνηση και με χώρους στάθμευσης ποδηλάτων. Τα έξυπνα κτίρια μπορούν να παρέχουν δεδομένα σύμφωνα με τους κανόνες προστασίας της ιδιωτικής ζωής, με ουσιώδη σημασία για τον πολεοδομικό σχεδιασμό και τις υπηρεσίες. Η ριζική ανακαίνιση μπορεί να μειώσει την πίεση για τη δημιουργία πράσινων εκτάσεων, συμβάλλοντας στη διατήρηση της φύσης, της βιοποικιλότητας και της γόνιμης γεωργικής γης.
Αυτό θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα την ανακαίνιση 35 εκατομμυρίων κτιρίων μέσα στην επόμενη δεκαετία. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να τεθεί σε κίνηση ένας ενάρετος κύκλος μεταξύ της αύξησης της ζήτησης για ριζικότερες ανακαινίσεις και της μείωσης του κόστους για έξυπνα και πιο βιώσιμα προϊόντα και απλούστερες και ταχύτερες διαδικασίες ανακαίνισης.
Το κτιριακό απόθεμα της ΕΕ εκτιμάται ότι περιλαμβάνει 220 εκατομμύρια κτιριακές μονάδες.
Προκειμένου να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι τα έργα ανακαίνισης έχουν ορισμένο χρόνο εκτέλεσης, οι προβλέψεις μας αφορούν ετήσιο ποσοστό ενεργειακών ανακαινίσεων 1% για την περίοδο 2021-2022, αύξηση σε 1,2 % ετησίως μεταξύ 2023 και 2025, και σταθεροποίηση στο 2 % ετησίως για την περίοδο 2026-2029. Το ποσοστό των ανακαινίσεων που αφορούν αποκλειστικά την αλλαγή του εξοπλισμού θέρμανσης θα πρέπει να ανέλθει σε περίπου 4% την περίοδο 2026-2030, τόσο στον οικιακό τομέα όσο και στον τομέα των υπηρεσιών.
Η σταδιακή αύξηση θα επιτρέψει την προσαρμογή της αλυσίδας εφοδιασμού και την κινητοποίηση και απορρόφηση της προτεινόμενης χρηματοδότησης. Το αυξημένο ποσοστό ανακαινίσεων θα πρέπει να διατηρηθεί με αυξημένο εύρος και μετά το 2030, προκειμένου να επιτευχθεί κλιματική ουδετερότητα σε επίπεδο ΕΕ έως το 2050.
Διαφάνεια 5
Για την εκκίνηση ενός κύματος μεγάλης κλίμακας απαιτείται να σπάσουν τα εμπόδια σε όλο το μήκος της αλυσίδας. Θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση σε τρεις τομείς:
α)στην αντιμετώπισητης ενεργειακής φτώχειας καιτων κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις
β) στα δημόσια κτίρια, όπως οι εκπαιδευτικές, υγειονομικές και διοικητικές εγκαταστάσεις, και
γ) στην απανθρακοποίηση της θέρμανσης και της ψύξης.
Αυτοί οι τομείς θα αποτελέσουν προτεραιότητα για την πολιτική και τη χρηματοδότηση.
Αυτό που αναμένεται με το κύμα ανακαίνισης των κτιρίων και κατ’ επέκταση του διπλασιασμού του ποσοστού ενεργειακών ανακαινίσεων έως το 2030 είναι η συμβολή στον προτεινόμενο στόχο μείωσης των εκπομπών για την ΕΕ κατά 55%. Το σχέδιο κλιματικών στόχων για το 2030 αναδεικνύει την ενεργειακή απόδοση σε βασική συνιστώσα για την ανάληψη δράσης και χαρακτηρίζει καίρια τη σημασία των ανακαινίσεων για τη γεφύρωση του χάσματος ενεργειακής απόδοσης και την επίτευξη περαιτέρω εξοικονόμησης ενέργειας έως το 2030.
Σε αντιστοιχία με τον στόχο καθαρής μείωσης των εκπομπών κατά 55%, η Επιτροπή αναμένει ότι οι δράσεις στο πλαίσιο της στρατηγικής «Κύμα ανακαινίσεων» θα μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου των κτιρίων κατά 60% (από 456 MtCO2eq σε 161MtCO2eq), την τελική τους κατανάλωση ενέργειας κατά 14% (από 374 MtCO2eq σε 321 MtCO2eq) και την κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση και ψύξη κατά 18% (από 318 MtCO2eq σε 259 MtCO2eq), σε σύγκριση με το 2015.
Διαφάνεια 6
Το Κύμα Ανακαίνισης των Κτιρίων είναι μια Στρατηγική!
Δηλαδή θα επηρεάζει τους ευρωπαϊκούς και εθνικούς κανονισμούς, τις κανονιστικές ρυθμίσεις και χρηματοδότησεις κατά μήκος ολόκληρης της αξιακής αλυσίδας του τομέα των ανακαινίσεων. Όπως αναφέραμε στόχος είναι η ριζική ανακαίνιση των κτιρίων 35 εκατ. κτιρίων τα επόμενα 10 χρόνια.
Ειδικότερα, το 2021, η Επιτροπή θα επανεξετάσει την οδηγία για την ενεργειακή απόδοση και την οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων. Θα προτείνει την καθιέρωση αυστηρότερων υποχρεώσεων για έκδοση πιστοποιητικών ενεργειακής απόδοσης παράλληλα με τη σταδιακή εισαγωγή υποχρεωτικών ελάχιστων προτύπων ενεργειακής απόδοσης για τα υφιστάμενα κτίρια. Επίσης, θα προτείνει την επέκταση των απαιτήσεων για την ανακαίνιση κτιρίων σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης. Στις εκτιμήσεις επιπτώσεων που θα συνοδεύουν αυτές τις νομοθετικές αναθεωρήσεις θα εξεταστούν διάφορες εναλλακτικές όσον αφορά το επίπεδο, το πεδίο εφαρμογής, και την κατά χρόνο εφαρμογή των εν λόγω απαιτήσεων.
Τα πρότυπα επιδόσεων έχουν λειτουργήσει ικανοποιητικά όπου θεσπίστηκαν. Υπό τις κατάλληλες συνθήκες, προσφέρουν ένα σημείο αναφοράς για ιδιοκτήτες, επενδυτές, χρηματοδότες και επιχειρήσεις, χωρίς να προκαλούν δυσχέρειες για τις πιο ευάλωτες ομάδες της κοινωνίας μας.
Ωστόσο, το Κύμα Ανακαίνισης μπορεί να επιτευχθεί μόνο εάν υποστηρίζεται από επαρκή χρηματοδότηση και κίνητρα. Η χρηματοδότηση αυτή δεν θα πρέπει να επιδοτεί δραστηριότητες του δημόσιου τομέα ή να στρεβλώνει τον ανταγωνισμό μεταξύ ιδιωτικών εταιρειών, αλλά θα πρέπει να επιτρέπει τη συμμετοχή των ΜΜΕ σε όλες τις δραστηριότητες τις ανακαίνισης. Πρέπει να απευθύνεται στους οργανισμούς και τα άτομα που το χρειάζονται για να πραγματοποιήσει τη βαθιά ανακαίνιση που είναι απαραίτητη για να εξασφαλιστούν τα καλύτερα αποτελέσματα και η υψηλότερη δυνατή μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και των εκπομπών σε ολόκληρη την ΕΕ.
Διαφάνεια 7
Η Ευρώπη έχει πλέον μια μοναδική ευκαιρία να αξιοποιήσει την ανακαίνιση προς όφελος τόσο της κλιματικής ουδετερότητας και όσο και της ανάκαμψης. Με το μέσο ανάκαμψης της ΕΕ,NextGenerationEU, παράλληλα με το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ, θα διατεθείπρωτοφανής ποσότητα πόρων, οι οποίοι είναι επίσης δυνατό να χρησιμοποιηθούνγια την ώθηση των ανακαινίσεων με σκοπό την ανάκαμψη, την ανθεκτικότητα και την ενίσχυση της κοινωνικής ένταξης. Η αντιμετώπιση της ενεργειακής απόδοσης μαζί με την προσβασιμότητα καθιστά τα κτίρια πιο εύχρηστα και βιώσιμα στο πλαίσιο της γήρανσης του πληθυσμού.
Αναλυτικότερα, για να επιτευχθεί ο προτεινόμενος κλιματικός στόχος του 55 % έως το 2030, απαιτούνται σε ετήσια βάση περίπου 275 δισ. ευρώ πρόσθετων επενδύσεων για την ανακαίνιση κτιρίων.
Ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπιστούν τα διάφορα είδη φραγμών της αγοράς είναι μέσω μιας σειράς ειδικών πρωτοβουλιών στο πλαίσιο διαφόρων χρηματοδοτικών μέσων.
Ειδικότερα:
• Ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα παρέχει χρηματοδότηση για ανακαινίσεις κτιρίων.
• Οι δημόσιες εγγυήσεις για την κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων θα εξασφαλίζονται από το InvestEU.
• Η συνδρομή προς τις περιφερειακές και τοπικές αρχές για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των σχεδίων τους για τις ανακαινίσεις κτιρίων καλύπτεται από τα κονδύλια της πολιτικής συνοχής στο πλαίσιο του REACT-EU ή μέσω του ELENA (Ευρωπαϊκή Υποστήριξη Τοπικής Ενέργειας) για συνδρομή στην ανάπτυξη έργων.
• Στο πλαίσιο του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης προβλέπεται ειδική στήριξη στις περιφέρειες εξόρυξης άνθρακα που βρίσκονται σε μετάβαση, όσον αφορά την ανάπτυξη ικανοτήτων, την αναβάθμιση δεξιοτήτων και την επανειδίκευση στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης.
• Το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα στηρίξει την καινοτομία και την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, μεταξύ άλλων μέσω μιας ειδικής σύμπραξης για το βιώσιμο δομημένο περιβάλλον (Built4people).
• Η άρση των φραγμών της αγοράς με σκοπό την υιοθέτηση τεχνολογιών και νέων προσεγγίσεων για την επιτάχυνση των ανακαινίσεων θα υποστηριχθεί από το πρόγραμμα LIFE.
• Η Επιτροπή αναθεωρεί τον γενικό κανονισμό απαλλαγής κατά κατηγορία ώστε να απλουστευθεί ο συνδυασμός προγραμμάτων και μέσων της ΕΕ, εθνικών κονδυλίων, και ιδιωτικών κεφαλαίων για έργα ανακαίνισης.
Το «Κύμα ανακαινίσεων» θα στηρίξει ενεργά την ανακαίνιση των κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις και θα αντιμετωπίσει την ενεργειακή φτώχεια. Ενώ θα δρομολογήσει τη δημιουργία «έξυπνων γειτονιών» σε 100 συνοικίες ως παραδείγματα προς αντιγραφή.
Διαφάνεια 8
Οι στέγες και οι τοίχοι τους θα αυξάνουν την πράσινη επιφάνεια των πόλεων και θα βελτιώνουν το αστικό κλίμα και τη βιοποικιλότητα.
Στο δε εσωτερικό τους, τα κτίρια θα φιλοξενούν έξυπνες και ψηφιοποιημένες συσκευές που θα παρέχουν δεδομένα σε πραγματικό χρόνο σχετικά με το πως, πότε και που καταναλώνεται ενέργεια.
Η επαναφόρτιση ηλεκτρικών οχημάτων, είτε πρόκειται για ποδήλατα, είτε για αυτοκίνητα, είτε για ημιφορτηγά, σε κατοικίες και γραφεία θα αποτελεί σύνηθες φαινόμενο που θα συμπληρώνει τις δημόσια προσβάσιμες υποδομές φόρτισης. Πολύ περισσότεροι Ευρωπαίοι θα είναι παραγωγοί-καταναλωτές που θα παράγουν ηλεκτρική ενέργεια προς ιδιοκατανάλωση ή ακόμη και προς πώληση στο δίκτυο. Τα ορυκτά καύσιμα θα εξαφανιστούν σταδιακά από τα συστήματα θέρμανσης και ψύξης.
Οι συνοικιακές προσεγγίσεις θα ενώνουν ανθρώπους και κοινότητες. Τα κτίρια θα καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια και θα είναι πιο βιώσιμα και πιο υγιεινά για όλους. Οι πόλεις θα γίνουν πιο πράσινες και θα συνδέονται καλύτερα με τη φύση. Θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και επαγγελματικά προσόντα. Ο ευρωπαϊκός κατασκευαστικός κλάδος θα γνωρίσει άνθιση χάρη στις ευκαιρίες που προσφέρει ο σταθερός ρυθμός ανακαινίσεων και θα εδραιώσει την παγκόσμια ηγετική του θέση στον τομέα των καινοτόμων υλικών, μετατρέποντας τον κτιριακό τομέα από πηγή άνθρακα σε καταβόθρα άνθρακα. Από τις θετικές επιπτώσεις θα ευνοηθούν και άλλα βιομηχανικά οικοσυστήματα. Θα αναπτυχθούν νέες και μεγαλύτερες αγορές πράσινων κατασκευών και χρηματοδότησης πράσινων δανείων και ενυπόθηκων δανείων.
Η παρούσα στρατηγική καθορίζει την υιοθέτηση, την επιτάχυνση και την προώθηση αυτού του μετασχηματισμού κατά τρόπο που συνάδει με τον στόχο κλιματικής ουδετερότητας και τις αρχές της κυκλικότητας, συμβάλλει στους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης και στην ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, και προστατεύει το δικαίωμα όλων σε οικονομικά προσιτή, βιώσιμη, προσβάσιμη και υγιεινή στέγαση, διαφυλάσσοντας παράλληλα την πολιτιστική κληρονομιά.
Το κύμα ανακαίνισης των κτιρίων
Μαρία Σπυράκη
Διαφάνεια 1
Σας ευχαριστώ πολύ που με καλέσατε σήμερα για να μιλήσουμε για ένα τόσο επίκαιρο θέμα όπως είναι η εφαρμογή καινοτόμων υλικών και καινοτόμων εφαρμογών στα κτίρια μελετώντας τόσο την ενεργειακή όσο και την σεισμική διάσταση.
Ο πρόσφατος σεισμός στην Ελασσόνα, ο σεισμός στην Σάμο πριν 1 χρόνο και γενικότερα η έντονη σεισμική δραστηριότητά στην Ελλάδα έχει ενεργοποιήσει το ενδιαφέρον για την σεισμική μελέτη των κτιρίων. Αυτό σε συνδυασμό με διερεύνηση τεχνικών λύσεωνμε ενεργειακά χαρακτηριστικά καθιστά το έργο ιδιαίτερα ενδιαφέρον, όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Κομμάτι της ριζικής ανακαίνισης των κτιρίων αποτελεί και η θερμομόνωση και η προστασία τους από ακραία φαινόμενα όπως η σεισμοί. Η πράσινη ανάπτυξη, η οποία περιγράφεται στο πλέον γνωστό μας GreenDeal, σχετίζεται άμεσα με την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων.
Η μέχρι τώρα επίδοση των κρατών μελών ξεκινά από το 0,4% για φθάσει στο 1,2% στο ποσοστό ανακαίνισης και ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων όταν η ΕΕ προτείνει μόνο τα δημόσια κτίρια να ανακαινίζονται και να αναβαθμίζονται ενεργειακά σε ποσοστό 3% ετησίως!
Ευκαιρίες για την Ελλάδα δίνουν επίσης τοσχέδιοδράσης για την κυκλική οικονομίας, ηστρατηγικήγια την βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030, η στρατηγική «από το αγρόκτημα στοπιάτο»,το κύμα ανακαινίσεων των κτιρίων, το νέο ευρωπαϊκό Bauhaus , η στρατηγική για το μεθάνιο, ηστρατηγικήγια τις χημικές ουσίες με στόχο τη βιωσιμότητα, ηπαραγωγήενέργειας απόυπεράκτιεςανανεώσιμες πηγές, πρωτοβουλίες που μεταφράζονται σε νέο απαιτητικό νομοθετικό πλαίσιο και ήδη ξεκίνησαν ως μέρη του GreenDeal.
Οι εν λόγω πρωτοβουλίες λειτουργούν συμπληρωματικά καιπροσφέρουνμία σειρά από ευκαιρίες στους ευρωπαίουςπολίτες ταυτόχρονα αλλάζουντον τρόπο διαχείρισης των πόρων και τρόπο λειτουργίας της αγοράς.
Αλλά ας επικεντρωθούμε στον τομέα των κτιρίων.
Διαφάνεια 2
Τα κτίρια της Ευρώπης είναι μοναδικά και ποικιλόμορφα και αντικατοπτρίζουν τον πολιτισμό της ηπείρου μας.
Πολλά από αυτά είναι παλιά και μη αποδοτικά καθώς περισσότερα από 220 εκατομμύρια κτίρια, που αντιστοιχούν περίπου στο 85 % του κτιριακού αποθέματος, έχουν κατασκευαστεί πριν από το 2001 και ως επί το πλείστων θα υπάρχουν ακόμα το 2050. Δυστυχώς μόνο το 1% υφίσταται ριζική ανακαίνιση, δηλαδή βελτιώνει την ενεργειακή του απόδοση. Όπως ξέρουμε οι ανακαινισμένες κατοικίες που είναι αποδοτικές ως προς τη χρήση ενέργειας και πόρων, μπορούν να μειώσουν τους λογαριασμούς κατανάλωσης ενέργειας βελτιώνοντας παράλληλα την υγεία, την άνεση και την ευημερία μας.
Τα υφιστάμενα κτίρια δεν είναι προετοιμασμένα για τις τρέχουσες και τις μελλοντικές αλλαγές του κλίματός μας, όπως η αύξηση των θερμοκρασιών και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Αυτό έγινε ακόμα πιο φανερό τώρα κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Το σπίτι μας έγινε το γραφείο μας και ο χώρος που περνάμε παραπάνω από το 90% του χρόνου μας.
Τα κτίρια ευθύνονται για το 40 % περίπου της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας στην ΕΕ και για το 36 % των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από την κατανάλωση ενέργειας.
Επιπλέον, η ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων σχετίζεται με την ενεργειακή φτώχεια, δηλαδή την αδυναμία διατήρησης επαρκώς ζεστή της κατοικίας τον χειμώνα. 34 εκατ πολίτες βιώνουν αυτό το πρόβλημα.
Επομένως, η ανακαίνιση των κτιρίων είναι καθοριστικής σημασίας για την μείωση της κατανάλωσης ενέργειας αλλά και την επίτευξη του στόχου της ΕΕ για μείωση των εκπομπών έως το 2030 και για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, καθώς και για την αύξηση της ανθεκτικότητας στις κλιματικές επιπτώσεις.
Αλλά και η ανακαίνιση των κτιρίων θα λειτουργήσει ως οδηγός για την δημιουργία τοπικών θέσεων εργασίας και παρέχει κίνητρα για τις επενδύσεις που τόσο έχει ανάγκη η οικονομία μας. Ειδικότερα, το Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας διαπίστωσε ότι η ανακαίνιση των κτιρίων είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας δημιουργίας θέσεων εργασίας ανά επενδυμένο ευρώ, με 12-18 τοπικές θέσεις εργασίας για κάθε επενδυόμενο εκατομμύριο ευρώ.
Δηλαδή, τη στιγμή που η Ευρώπη επιδιώκει να ξεπεράσει την κρίση λόγω COVID-19, η ανακαίνιση αποτελεί μοναδική ευκαιρία να ξανασκεφτούμε, να ξανασχεδιάσουμε και να εκσυγχρονίσουμε τα κτίριά μας ώστε να καταστούν κατάλληλα για μια πιο πράσινη και ψηφιακή κοινωνία και για τη διατήρηση της οικονομικής ανάκαμψης.
Ακριβώς γι’ αυτό η ανακαίνιση των κτιρίων, που δημοσιεύτηκε στις 14.10 του προηγούμενου έτους είναι μια εμβληματική πρωτοβουλίες στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας· και είναι μια πρωτοβουλία που θα συμβάλει στην καλύτερη ανασυγκρότηση της οικονομίας μας.
Διαφάνεια 3
Η ΕΕ έχει να εγκρίνει και καλείται να υλοποιήσει μια σφαιρική και ολοκληρωμένη στρατηγική με τη συμμετοχή ευρέος φάσματος τομέων και φορέων σύμφωνα με τις ακόλουθες βασικές αρχές:
· «προτεραιότητα στην ενεργειακή απόδοση» είναι κάτι περισσότερο από ένα sloganτης ευρωπαϊκής πολιτικής. Είναι ένας από τους πιο αποδοτικούς τρόπους για τη στήριξη της μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και βασική πολιτική για την εφαρμογή της Συμφωνίας των Παρισίων. Είναι ο τρόπος για την μείωση των λογαριασμών ενέργειας, της ενεργειακής απεξάρτησης και της δημιουργίας τοπικών θέσεων εργασίας.
· οικονομική προσιτότητα. Κάθε απόφαση της ΕΕ κυριαρχείται από το ό,τι πρέπει να παρέχει σε όλους τους πολίτες της οικονομικά προσιτή ενέργειας σε όλους. Στον τομέα των κτιρίων οικονομική προσιτότητα σημαίνει διαθέσιμα ενεργειακά αποδοτικά και βιώσιμα κτίρια, ιδίως για νοικοκυριά μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος αλλά και τα νοικοκυριά που βιώνουν την ενεργειακή φτώχεια.·
· ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.Η ριζική ανακαίνιση των κτιρίων θα πρέπει να επιταχύνει την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, κυρίως μέσω της δημιουργίας ενεργειακών κοινοτήτων συμβάλλονταςστην μείωση των εκπομπών αερίου του θερμοκήπιού για θέρμανση και ψύξη των κτιρίων.
· Κυκλικότητα με στόχο την ελαχιστοποίηση του αποτυπώματος των κτιρίων. Δηλαδή, προωθείται η ενίσχυση της κυκλικότητας των υλικών μέσω της χρήσης ανακυκλώσιμων και επαχρησιμοποιούμενων υλικών στο τομέα των κατασκευών και ανακαινίσεων. ·
· η ενθάρρυνση χρήσης μη τοξικών, περιβαλλοντικά πιστοποιημένων για την διασφάλιση καλύτερης ποιότητας αέρα, πυροπροστασία και σεισμική ασφάλεια.
· ταυτόχρονη αντιμετώπιση των διττών προκλήσεων της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης.Τα έξυπνα κτίρια μπορούν να καταστήσουν δυνατή την αποδοτική παραγωγή και χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε επίπεδο οικίας, συνοικίας ή πόλης. Σε συνδυασμό με έξυπνα συστήματα διανομής ενέργειας, θα καταστήσουν δυνατή την κατασκευή κτιρίων υψηλών επιδόσεων και μηδενικών εκπομπών.
· σεβασμός της αισθητικής και της αρχιτεκτονικής ποιότητας. Η ανακαίνιση πρέπει να γίνεται με σεβασμό στις αρχές του σχεδιασμού, των παραδοσιακών τεχνικών, της κληρονομιάς και της διατήρησης του δημόσιου χώρου.
Διαφάνεια 5
Το «Κύμα ανακαινίσεων», δηλαδή η κύρια στρατηγική της ΕΕ για την αναμόρφωση του κτιριακού τομέας, αποσκοπεί στην πραγματοποίηση περισσότερων και ριζικότερων ανακαινίσεων.
Επί του παρόντος, οι ανακαινίσεις μειώνουν την κατανάλωση ενέργειας των κτιρίων μόλις κατά 1% ετησίως. Ριζικές ανακαινίσεις που βελτιώνουν την ενεργειακή απόδοση ενός κτιρίου κατά τουλάχιστον 60 % πραγματοποιούνται ετησίως μόνο στο 0,2 % του κτιριακού αποθέματος, η δε ενεργειακή απόδοση βελτιώνεται σημαντικά μόνο στο 1/5 των περιπτώσεων.
Στόχος της Στρατηγικής και της Επιτροπής είναι αυτό το ποσοστό να υπερδιπλασιαστεί έως το 2030, ενώ παράλληλα να αυξηθεί η μέση ωφέλεια ως προς την ενεργειακή απόδοση.
Δεν πρόκειται μόνο για την ελάφρυνση των λογαριασμών ενέργειας και τη μείωση των εκπομπών. Η ανακαίνιση μπορεί να δημιουργήσει πολλές δυνατότητες και να αποφέρει ευρύτατα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη. Με την ίδια παρέμβαση, τα κτίρια είναι δυνατό να γίνουν πιο υγιεινά, πιο οικολογικά, πιο προσβάσιμα, ανθεκτικά σε ακραία φυσικά φαινόμενα, να διασυνδεθούν στο πλαίσιο μιας γειτονιάς και να εξοπλιστούν με σημεία επαναφόρτισης για την ηλεκτροκίνηση και με χώρους στάθμευσης ποδηλάτων. Τα έξυπνα κτίρια μπορούν να παρέχουν δεδομένα σύμφωνα με τους κανόνες προστασίας της ιδιωτικής ζωής, με ουσιώδη σημασία για τον πολεοδομικό σχεδιασμό και τις υπηρεσίες. Η ριζική ανακαίνιση μπορεί να μειώσει την πίεση για τη δημιουργία πράσινων εκτάσεων, συμβάλλοντας στη διατήρηση της φύσης, της βιοποικιλότητας και της γόνιμης γεωργικής γης.
Αυτό θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα την ανακαίνιση 35 εκατομμυρίων κτιρίων μέσα στην επόμενη δεκαετία. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να τεθεί σε κίνηση ένας ενάρετος κύκλος μεταξύ της αύξησης της ζήτησης για ριζικότερες ανακαινίσεις και της μείωσης του κόστους για έξυπνα και πιο βιώσιμα προϊόντα και απλούστερες και ταχύτερες διαδικασίες ανακαίνισης.
Το κτιριακό απόθεμα της ΕΕ εκτιμάται ότι περιλαμβάνει 220 εκατομμύρια κτιριακές μονάδες.
Προκειμένου να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι τα έργα ανακαίνισης έχουν ορισμένο χρόνο εκτέλεσης, οι προβλέψεις μας αφορούν ετήσιο ποσοστό ενεργειακών ανακαινίσεων 1% για την περίοδο 2021-2022, αύξηση σε 1,2 % ετησίως μεταξύ 2023 και 2025, και σταθεροποίηση στο 2 % ετησίως για την περίοδο 2026-2029. Το ποσοστό των ανακαινίσεων που αφορούν αποκλειστικά την αλλαγή του εξοπλισμού θέρμανσης θα πρέπει να ανέλθει σε περίπου 4% την περίοδο 2026-2030, τόσο στον οικιακό τομέα όσο και στον τομέα των υπηρεσιών.
Η σταδιακή αύξηση θα επιτρέψει την προσαρμογή της αλυσίδας εφοδιασμού και την κινητοποίηση και απορρόφηση της προτεινόμενης χρηματοδότησης. Το αυξημένο ποσοστό ανακαινίσεων θα πρέπει να διατηρηθεί με αυξημένο εύρος και μετά το 2030, προκειμένου να επιτευχθεί κλιματική ουδετερότητα σε επίπεδο ΕΕ έως το 2050.
Διαφάνεια 5
Για την εκκίνηση ενός κύματος μεγάλης κλίμακας απαιτείται να σπάσουν τα εμπόδια σε όλο το μήκος της αλυσίδας. Θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση σε τρεις τομείς:
α)στην αντιμετώπισητης ενεργειακής φτώχειας καιτων κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις
β) στα δημόσια κτίρια, όπως οι εκπαιδευτικές, υγειονομικές και διοικητικές εγκαταστάσεις, και
γ) στην απανθρακοποίηση της θέρμανσης και της ψύξης.
Αυτοί οι τομείς θα αποτελέσουν προτεραιότητα για την πολιτική και τη χρηματοδότηση.
Αυτό που αναμένεται με το κύμα ανακαίνισης των κτιρίων και κατ’ επέκταση του διπλασιασμού του ποσοστού ενεργειακών ανακαινίσεων έως το 2030 είναι η συμβολή στον προτεινόμενο στόχο μείωσης των εκπομπών για την ΕΕ κατά 55%. Το σχέδιο κλιματικών στόχων για το 2030 αναδεικνύει την ενεργειακή απόδοση σε βασική συνιστώσα για την ανάληψη δράσης και χαρακτηρίζει καίρια τη σημασία των ανακαινίσεων για τη γεφύρωση του χάσματος ενεργειακής απόδοσης και την επίτευξη περαιτέρω εξοικονόμησης ενέργειας έως το 2030.
Σε αντιστοιχία με τον στόχο καθαρής μείωσης των εκπομπών κατά 55%, η Επιτροπή αναμένει ότι οι δράσεις στο πλαίσιο της στρατηγικής «Κύμα ανακαινίσεων» θα μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου των κτιρίων κατά 60% (από 456 MtCO2eq σε 161MtCO2eq), την τελική τους κατανάλωση ενέργειας κατά 14% (από 374 MtCO2eq σε 321 MtCO2eq) και την κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση και ψύξη κατά 18% (από 318 MtCO2eq σε 259 MtCO2eq), σε σύγκριση με το 2015.
Διαφάνεια 6
Το Κύμα Ανακαίνισης των Κτιρίων είναι μια Στρατηγική!
Δηλαδή θα επηρεάζει τους ευρωπαϊκούς και εθνικούς κανονισμούς, τις κανονιστικές ρυθμίσεις και χρηματοδότησεις κατά μήκος ολόκληρης της αξιακής αλυσίδας του τομέα των ανακαινίσεων. Όπως αναφέραμε στόχος είναι η ριζική ανακαίνιση των κτιρίων 35 εκατ. κτιρίων τα επόμενα 10 χρόνια.
Ειδικότερα, το 2021, η Επιτροπή θα επανεξετάσει την οδηγία για την ενεργειακή απόδοση και την οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων. Θα προτείνει την καθιέρωση αυστηρότερων υποχρεώσεων για έκδοση πιστοποιητικών ενεργειακής απόδοσης παράλληλα με τη σταδιακή εισαγωγή υποχρεωτικών ελάχιστων προτύπων ενεργειακής απόδοσης για τα υφιστάμενα κτίρια. Επίσης, θα προτείνει την επέκταση των απαιτήσεων για την ανακαίνιση κτιρίων σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης. Στις εκτιμήσεις επιπτώσεων που θα συνοδεύουν αυτές τις νομοθετικές αναθεωρήσεις θα εξεταστούν διάφορες εναλλακτικές όσον αφορά το επίπεδο, το πεδίο εφαρμογής, και την κατά χρόνο εφαρμογή των εν λόγω απαιτήσεων.
Τα πρότυπα επιδόσεων έχουν λειτουργήσει ικανοποιητικά όπου θεσπίστηκαν. Υπό τις κατάλληλες συνθήκες, προσφέρουν ένα σημείο αναφοράς για ιδιοκτήτες, επενδυτές, χρηματοδότες και επιχειρήσεις, χωρίς να προκαλούν δυσχέρειες για τις πιο ευάλωτες ομάδες της κοινωνίας μας.
Ωστόσο, το Κύμα Ανακαίνισης μπορεί να επιτευχθεί μόνο εάν υποστηρίζεται από επαρκή χρηματοδότηση και κίνητρα. Η χρηματοδότηση αυτή δεν θα πρέπει να επιδοτεί δραστηριότητες του δημόσιου τομέα ή να στρεβλώνει τον ανταγωνισμό μεταξύ ιδιωτικών εταιρειών, αλλά θα πρέπει να επιτρέπει τη συμμετοχή των ΜΜΕ σε όλες τις δραστηριότητες τις ανακαίνισης. Πρέπει να απευθύνεται στους οργανισμούς και τα άτομα που το χρειάζονται για να πραγματοποιήσει τη βαθιά ανακαίνιση που είναι απαραίτητη για να εξασφαλιστούν τα καλύτερα αποτελέσματα και η υψηλότερη δυνατή μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και των εκπομπών σε ολόκληρη την ΕΕ.
Διαφάνεια 7
Η Ευρώπη έχει πλέον μια μοναδική ευκαιρία να αξιοποιήσει την ανακαίνιση προς όφελος τόσο της κλιματικής ουδετερότητας και όσο και της ανάκαμψης. Με το μέσο ανάκαμψης της ΕΕ,NextGenerationEU, παράλληλα με το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ, θα διατεθείπρωτοφανής ποσότητα πόρων, οι οποίοι είναι επίσης δυνατό να χρησιμοποιηθούνγια την ώθηση των ανακαινίσεων με σκοπό την ανάκαμψη, την ανθεκτικότητα και την ενίσχυση της κοινωνικής ένταξης. Η αντιμετώπιση της ενεργειακής απόδοσης μαζί με την προσβασιμότητα καθιστά τα κτίρια πιο εύχρηστα και βιώσιμα στο πλαίσιο της γήρανσης του πληθυσμού.
Αναλυτικότερα, για να επιτευχθεί ο προτεινόμενος κλιματικός στόχος του 55 % έως το 2030, απαιτούνται σε ετήσια βάση περίπου 275 δισ. ευρώ πρόσθετων επενδύσεων για την ανακαίνιση κτιρίων.
Ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπιστούν τα διάφορα είδη φραγμών της αγοράς είναι μέσω μιας σειράς ειδικών πρωτοβουλιών στο πλαίσιο διαφόρων χρηματοδοτικών μέσων.
Ειδικότερα:
• Ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα παρέχει χρηματοδότηση για ανακαινίσεις κτιρίων.
• Οι δημόσιες εγγυήσεις για την κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων θα εξασφαλίζονται από το InvestEU.
• Η συνδρομή προς τις περιφερειακές και τοπικές αρχές για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των σχεδίων τους για τις ανακαινίσεις κτιρίων καλύπτεται από τα κονδύλια της πολιτικής συνοχής στο πλαίσιο του REACT-EU ή μέσω του ELENA (Ευρωπαϊκή Υποστήριξη Τοπικής Ενέργειας) για συνδρομή στην ανάπτυξη έργων.
• Στο πλαίσιο του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης προβλέπεται ειδική στήριξη στις περιφέρειες εξόρυξης άνθρακα που βρίσκονται σε μετάβαση, όσον αφορά την ανάπτυξη ικανοτήτων, την αναβάθμιση δεξιοτήτων και την επανειδίκευση στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης.
• Το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα στηρίξει την καινοτομία και την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, μεταξύ άλλων μέσω μιας ειδικής σύμπραξης για το βιώσιμο δομημένο περιβάλλον (Built4people).
• Η άρση των φραγμών της αγοράς με σκοπό την υιοθέτηση τεχνολογιών και νέων προσεγγίσεων για την επιτάχυνση των ανακαινίσεων θα υποστηριχθεί από το πρόγραμμα LIFE.
• Η Επιτροπή αναθεωρεί τον γενικό κανονισμό απαλλαγής κατά κατηγορία ώστε να απλουστευθεί ο συνδυασμός προγραμμάτων και μέσων της ΕΕ, εθνικών κονδυλίων, και ιδιωτικών κεφαλαίων για έργα ανακαίνισης.
Το «Κύμα ανακαινίσεων» θα στηρίξει ενεργά την ανακαίνιση των κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις και θα αντιμετωπίσει την ενεργειακή φτώχεια. Ενώ θα δρομολογήσει τη δημιουργία «έξυπνων γειτονιών» σε 100 συνοικίες ως παραδείγματα προς αντιγραφή.
Διαφάνεια 8
Οι στέγες και οι τοίχοι τους θα αυξάνουν την πράσινη επιφάνεια των πόλεων και θα βελτιώνουν το αστικό κλίμα και τη βιοποικιλότητα.
Στο δε εσωτερικό τους, τα κτίρια θα φιλοξενούν έξυπνες και ψηφιοποιημένες συσκευές που θα παρέχουν δεδομένα σε πραγματικό χρόνο σχετικά με το πως, πότε και που καταναλώνεται ενέργεια.
Η επαναφόρτιση ηλεκτρικών οχημάτων, είτε πρόκειται για ποδήλατα, είτε για αυτοκίνητα, είτε για ημιφορτηγά, σε κατοικίες και γραφεία θα αποτελεί σύνηθες φαινόμενο που θα συμπληρώνει τις δημόσια προσβάσιμες υποδομές φόρτισης. Πολύ περισσότεροι Ευρωπαίοι θα είναι παραγωγοί-καταναλωτές που θα παράγουν ηλεκτρική ενέργεια προς ιδιοκατανάλωση ή ακόμη και προς πώληση στο δίκτυο. Τα ορυκτά καύσιμα θα εξαφανιστούν σταδιακά από τα συστήματα θέρμανσης και ψύξης.
Οι συνοικιακές προσεγγίσεις θα ενώνουν ανθρώπους και κοινότητες. Τα κτίρια θα καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια και θα είναι πιο βιώσιμα και πιο υγιεινά για όλους. Οι πόλεις θα γίνουν πιο πράσινες και θα συνδέονται καλύτερα με τη φύση. Θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και επαγγελματικά προσόντα. Ο ευρωπαϊκός κατασκευαστικός κλάδος θα γνωρίσει άνθιση χάρη στις ευκαιρίες που προσφέρει ο σταθερός ρυθμός ανακαινίσεων και θα εδραιώσει την παγκόσμια ηγετική του θέση στον τομέα των καινοτόμων υλικών, μετατρέποντας τον κτιριακό τομέα από πηγή άνθρακα σε καταβόθρα άνθρακα. Από τις θετικές επιπτώσεις θα ευνοηθούν και άλλα βιομηχανικά οικοσυστήματα. Θα αναπτυχθούν νέες και μεγαλύτερες αγορές πράσινων κατασκευών και χρηματοδότησης πράσινων δανείων και ενυπόθηκων δανείων.
Η παρούσα στρατηγική καθορίζει την υιοθέτηση, την επιτάχυνση και την προώθηση αυτού του μετασχηματισμού κατά τρόπο που συνάδει με τον στόχο κλιματικής ουδετερότητας και τις αρχές της κυκλικότητας, συμβάλλει στους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης και στην ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, και προστατεύει το δικαίωμα όλων σε οικονομικά προσιτή, βιώσιμη, προσβάσιμη και υγιεινή στέγαση, διαφυλάσσοντας παράλληλα την πολιτιστική κληρονομιά.
Το κύμα ανακαίνισης των κτιρίων
Μαρία Σπυράκη
Διαφάνεια 1
Σας ευχαριστώ πολύ που με καλέσατε σήμερα για να μιλήσουμε για ένα τόσο επίκαιρο θέμα όπως είναι η εφαρμογή καινοτόμων υλικών και καινοτόμων εφαρμογών στα κτίρια μελετώντας τόσο την ενεργειακή όσο και την σεισμική διάσταση.
Ο πρόσφατος σεισμός στην Ελασσόνα, ο σεισμός στην Σάμο πριν 1 χρόνο και γενικότερα η έντονη σεισμική δραστηριότητά στην Ελλάδα έχει ενεργοποιήσει το ενδιαφέρον για την σεισμική μελέτη των κτιρίων. Αυτό σε συνδυασμό με διερεύνηση τεχνικών λύσεωνμε ενεργειακά χαρακτηριστικά καθιστά το έργο ιδιαίτερα ενδιαφέρον, όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Κομμάτι της ριζικής ανακαίνισης των κτιρίων αποτελεί και η θερμομόνωση και η προστασία τους από ακραία φαινόμενα όπως η σεισμοί. Η πράσινη ανάπτυξη, η οποία περιγράφεται στο πλέον γνωστό μας GreenDeal, σχετίζεται άμεσα με την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων.
Η μέχρι τώρα επίδοση των κρατών μελών ξεκινά από το 0,4% για φθάσει στο 1,2% στο ποσοστό ανακαίνισης και ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων όταν η ΕΕ προτείνει μόνο τα δημόσια κτίρια να ανακαινίζονται και να αναβαθμίζονται ενεργειακά σε ποσοστό 3% ετησίως!
Ευκαιρίες για την Ελλάδα δίνουν επίσης τοσχέδιοδράσης για την κυκλική οικονομίας, ηστρατηγικήγια την βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030, η στρατηγική «από το αγρόκτημα στοπιάτο»,το κύμα ανακαινίσεων των κτιρίων, το νέο ευρωπαϊκό Bauhaus , η στρατηγική για το μεθάνιο, ηστρατηγικήγια τις χημικές ουσίες με στόχο τη βιωσιμότητα, ηπαραγωγήενέργειας απόυπεράκτιεςανανεώσιμες πηγές, πρωτοβουλίες που μεταφράζονται σε νέο απαιτητικό νομοθετικό πλαίσιο και ήδη ξεκίνησαν ως μέρη του GreenDeal.
Οι εν λόγω πρωτοβουλίες λειτουργούν συμπληρωματικά καιπροσφέρουνμία σειρά από ευκαιρίες στους ευρωπαίουςπολίτες ταυτόχρονα αλλάζουντον τρόπο διαχείρισης των πόρων και τρόπο λειτουργίας της αγοράς.
Αλλά ας επικεντρωθούμε στον τομέα των κτιρίων.
Διαφάνεια 2
Τα κτίρια της Ευρώπης είναι μοναδικά και ποικιλόμορφα και αντικατοπτρίζουν τον πολιτισμό της ηπείρου μας.
Πολλά από αυτά είναι παλιά και μη αποδοτικά καθώς περισσότερα από 220 εκατομμύρια κτίρια, που αντιστοιχούν περίπου στο 85 % του κτιριακού αποθέματος, έχουν κατασκευαστεί πριν από το 2001 και ως επί το πλείστων θα υπάρχουν ακόμα το 2050. Δυστυχώς μόνο το 1% υφίσταται ριζική ανακαίνιση, δηλαδή βελτιώνει την ενεργειακή του απόδοση. Όπως ξέρουμε οι ανακαινισμένες κατοικίες που είναι αποδοτικές ως προς τη χρήση ενέργειας και πόρων, μπορούν να μειώσουν τους λογαριασμούς κατανάλωσης ενέργειας βελτιώνοντας παράλληλα την υγεία, την άνεση και την ευημερία μας.
Τα υφιστάμενα κτίρια δεν είναι προετοιμασμένα για τις τρέχουσες και τις μελλοντικές αλλαγές του κλίματός μας, όπως η αύξηση των θερμοκρασιών και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Αυτό έγινε ακόμα πιο φανερό τώρα κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Το σπίτι μας έγινε το γραφείο μας και ο χώρος που περνάμε παραπάνω από το 90% του χρόνου μας.
Τα κτίρια ευθύνονται για το 40 % περίπου της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας στην ΕΕ και για το 36 % των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από την κατανάλωση ενέργειας.
Επιπλέον, η ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων σχετίζεται με την ενεργειακή φτώχεια, δηλαδή την αδυναμία διατήρησης επαρκώς ζεστή της κατοικίας τον χειμώνα. 34 εκατ πολίτες βιώνουν αυτό το πρόβλημα.
Επομένως, η ανακαίνιση των κτιρίων είναι καθοριστικής σημασίας για την μείωση της κατανάλωσης ενέργειας αλλά και την επίτευξη του στόχου της ΕΕ για μείωση των εκπομπών έως το 2030 και για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, καθώς και για την αύξηση της ανθεκτικότητας στις κλιματικές επιπτώσεις.
Αλλά και η ανακαίνιση των κτιρίων θα λειτουργήσει ως οδηγός για την δημιουργία τοπικών θέσεων εργασίας και παρέχει κίνητρα για τις επενδύσεις που τόσο έχει ανάγκη η οικονομία μας. Ειδικότερα, το Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας διαπίστωσε ότι η ανακαίνιση των κτιρίων είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας δημιουργίας θέσεων εργασίας ανά επενδυμένο ευρώ, με 12-18 τοπικές θέσεις εργασίας για κάθε επενδυόμενο εκατομμύριο ευρώ.
Δηλαδή, τη στιγμή που η Ευρώπη επιδιώκει να ξεπεράσει την κρίση λόγω COVID-19, η ανακαίνιση αποτελεί μοναδική ευκαιρία να ξανασκεφτούμε, να ξανασχεδιάσουμε και να εκσυγχρονίσουμε τα κτίριά μας ώστε να καταστούν κατάλληλα για μια πιο πράσινη και ψηφιακή κοινωνία και για τη διατήρηση της οικονομικής ανάκαμψης.
Ακριβώς γι’ αυτό η ανακαίνιση των κτιρίων, που δημοσιεύτηκε στις 14.10 του προηγούμενου έτους είναι μια εμβληματική πρωτοβουλίες στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας· και είναι μια πρωτοβουλία που θα συμβάλει στην καλύτερη ανασυγκρότηση της οικονομίας μας.
Διαφάνεια 3
Η ΕΕ έχει να εγκρίνει και καλείται να υλοποιήσει μια σφαιρική και ολοκληρωμένη στρατηγική με τη συμμετοχή ευρέος φάσματος τομέων και φορέων σύμφωνα με τις ακόλουθες βασικές αρχές:
· «προτεραιότητα στην ενεργειακή απόδοση» είναι κάτι περισσότερο από ένα sloganτης ευρωπαϊκής πολιτικής. Είναι ένας από τους πιο αποδοτικούς τρόπους για τη στήριξη της μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και βασική πολιτική για την εφαρμογή της Συμφωνίας των Παρισίων. Είναι ο τρόπος για την μείωση των λογαριασμών ενέργειας, της ενεργειακής απεξάρτησης και της δημιουργίας τοπικών θέσεων εργασίας.
· οικονομική προσιτότητα. Κάθε απόφαση της ΕΕ κυριαρχείται από το ό,τι πρέπει να παρέχει σε όλους τους πολίτες της οικονομικά προσιτή ενέργειας σε όλους. Στον τομέα των κτιρίων οικονομική προσιτότητα σημαίνει διαθέσιμα ενεργειακά αποδοτικά και βιώσιμα κτίρια, ιδίως για νοικοκυριά μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος αλλά και τα νοικοκυριά που βιώνουν την ενεργειακή φτώχεια.·
· ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.Η ριζική ανακαίνιση των κτιρίων θα πρέπει να επιταχύνει την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, κυρίως μέσω της δημιουργίας ενεργειακών κοινοτήτων συμβάλλονταςστην μείωση των εκπομπών αερίου του θερμοκήπιού για θέρμανση και ψύξη των κτιρίων.
· Κυκλικότητα με στόχο την ελαχιστοποίηση του αποτυπώματος των κτιρίων. Δηλαδή, προωθείται η ενίσχυση της κυκλικότητας των υλικών μέσω της χρήσης ανακυκλώσιμων και επαχρησιμοποιούμενων υλικών στο τομέα των κατασκευών και ανακαινίσεων. ·
· η ενθάρρυνση χρήσης μη τοξικών, περιβαλλοντικά πιστοποιημένων για την διασφάλιση καλύτερης ποιότητας αέρα, πυροπροστασία και σεισμική ασφάλεια.
· ταυτόχρονη αντιμετώπιση των διττών προκλήσεων της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης.Τα έξυπνα κτίρια μπορούν να καταστήσουν δυνατή την αποδοτική παραγωγή και χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε επίπεδο οικίας, συνοικίας ή πόλης. Σε συνδυασμό με έξυπνα συστήματα διανομής ενέργειας, θα καταστήσουν δυνατή την κατασκευή κτιρίων υψηλών επιδόσεων και μηδενικών εκπομπών.
· σεβασμός της αισθητικής και της αρχιτεκτονικής ποιότητας. Η ανακαίνιση πρέπει να γίνεται με σεβασμό στις αρχές του σχεδιασμού, των παραδοσιακών τεχνικών, της κληρονομιάς και της διατήρησης του δημόσιου χώρου.
Διαφάνεια 5
Το «Κύμα ανακαινίσεων», δηλαδή η κύρια στρατηγική της ΕΕ για την αναμόρφωση του κτιριακού τομέας, αποσκοπεί στην πραγματοποίηση περισσότερων και ριζικότερων ανακαινίσεων.
Επί του παρόντος, οι ανακαινίσεις μειώνουν την κατανάλωση ενέργειας των κτιρίων μόλις κατά 1% ετησίως. Ριζικές ανακαινίσεις που βελτιώνουν την ενεργειακή απόδοση ενός κτιρίου κατά τουλάχιστον 60 % πραγματοποιούνται ετησίως μόνο στο 0,2 % του κτιριακού αποθέματος, η δε ενεργειακή απόδοση βελτιώνεται σημαντικά μόνο στο 1/5 των περιπτώσεων.
Στόχος της Στρατηγικής και της Επιτροπής είναι αυτό το ποσοστό να υπερδιπλασιαστεί έως το 2030, ενώ παράλληλα να αυξηθεί η μέση ωφέλεια ως προς την ενεργειακή απόδοση.
Δεν πρόκειται μόνο για την ελάφρυνση των λογαριασμών ενέργειας και τη μείωση των εκπομπών. Η ανακαίνιση μπορεί να δημιουργήσει πολλές δυνατότητες και να αποφέρει ευρύτατα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη. Με την ίδια παρέμβαση, τα κτίρια είναι δυνατό να γίνουν πιο υγιεινά, πιο οικολογικά, πιο προσβάσιμα, ανθεκτικά σε ακραία φυσικά φαινόμενα, να διασυνδεθούν στο πλαίσιο μιας γειτονιάς και να εξοπλιστούν με σημεία επαναφόρτισης για την ηλεκτροκίνηση και με χώρους στάθμευσης ποδηλάτων. Τα έξυπνα κτίρια μπορούν να παρέχουν δεδομένα σύμφωνα με τους κανόνες προστασίας της ιδιωτικής ζωής, με ουσιώδη σημασία για τον πολεοδομικό σχεδιασμό και τις υπηρεσίες. Η ριζική ανακαίνιση μπορεί να μειώσει την πίεση για τη δημιουργία πράσινων εκτάσεων, συμβάλλοντας στη διατήρηση της φύσης, της βιοποικιλότητας και της γόνιμης γεωργικής γης.
Αυτό θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα την ανακαίνιση 35 εκατομμυρίων κτιρίων μέσα στην επόμενη δεκαετία. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να τεθεί σε κίνηση ένας ενάρετος κύκλος μεταξύ της αύξησης της ζήτησης για ριζικότερες ανακαινίσεις και της μείωσης του κόστους για έξυπνα και πιο βιώσιμα προϊόντα και απλούστερες και ταχύτερες διαδικασίες ανακαίνισης.
Το κτιριακό απόθεμα της ΕΕ εκτιμάται ότι περιλαμβάνει 220 εκατομμύρια κτιριακές μονάδες.
Προκειμένου να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι τα έργα ανακαίνισης έχουν ορισμένο χρόνο εκτέλεσης, οι προβλέψεις μας αφορούν ετήσιο ποσοστό ενεργειακών ανακαινίσεων 1% για την περίοδο 2021-2022, αύξηση σε 1,2 % ετησίως μεταξύ 2023 και 2025, και σταθεροποίηση στο 2 % ετησίως για την περίοδο 2026-2029. Το ποσοστό των ανακαινίσεων που αφορούν αποκλειστικά την αλλαγή του εξοπλισμού θέρμανσης θα πρέπει να ανέλθει σε περίπου 4% την περίοδο 2026-2030, τόσο στον οικιακό τομέα όσο και στον τομέα των υπηρεσιών.
Η σταδιακή αύξηση θα επιτρέψει την προσαρμογή της αλυσίδας εφοδιασμού και την κινητοποίηση και απορρόφηση της προτεινόμενης χρηματοδότησης. Το αυξημένο ποσοστό ανακαινίσεων θα πρέπει να διατηρηθεί με αυξημένο εύρος και μετά το 2030, προκειμένου να επιτευχθεί κλιματική ουδετερότητα σε επίπεδο ΕΕ έως το 2050.
Διαφάνεια 5
Για την εκκίνηση ενός κύματος μεγάλης κλίμακας απαιτείται να σπάσουν τα εμπόδια σε όλο το μήκος της αλυσίδας. Θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση σε τρεις τομείς:
α)στην αντιμετώπισητης ενεργειακής φτώχειας καιτων κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις
β) στα δημόσια κτίρια, όπως οι εκπαιδευτικές, υγειονομικές και διοικητικές εγκαταστάσεις, και
γ) στην απανθρακοποίηση της θέρμανσης και της ψύξης.
Αυτοί οι τομείς θα αποτελέσουν προτεραιότητα για την πολιτική και τη χρηματοδότηση.
Αυτό που αναμένεται με το κύμα ανακαίνισης των κτιρίων και κατ’ επέκταση του διπλασιασμού του ποσοστού ενεργειακών ανακαινίσεων έως το 2030 είναι η συμβολή στον προτεινόμενο στόχο μείωσης των εκπομπών για την ΕΕ κατά 55%. Το σχέδιο κλιματικών στόχων για το 2030 αναδεικνύει την ενεργειακή απόδοση σε βασική συνιστώσα για την ανάληψη δράσης και χαρακτηρίζει καίρια τη σημασία των ανακαινίσεων για τη γεφύρωση του χάσματος ενεργειακής απόδοσης και την επίτευξη περαιτέρω εξοικονόμησης ενέργειας έως το 2030.
Σε αντιστοιχία με τον στόχο καθαρής μείωσης των εκπομπών κατά 55%, η Επιτροπή αναμένει ότι οι δράσεις στο πλαίσιο της στρατηγικής «Κύμα ανακαινίσεων» θα μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου των κτιρίων κατά 60% (από 456 MtCO2eq σε 161MtCO2eq), την τελική τους κατανάλωση ενέργειας κατά 14% (από 374 MtCO2eq σε 321 MtCO2eq) και την κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση και ψύξη κατά 18% (από 318 MtCO2eq σε 259 MtCO2eq), σε σύγκριση με το 2015.
Διαφάνεια 6
Το Κύμα Ανακαίνισης των Κτιρίων είναι μια Στρατηγική!
Δηλαδή θα επηρεάζει τους ευρωπαϊκούς και εθνικούς κανονισμούς, τις κανονιστικές ρυθμίσεις και χρηματοδότησεις κατά μήκος ολόκληρης της αξιακής αλυσίδας του τομέα των ανακαινίσεων. Όπως αναφέραμε στόχος είναι η ριζική ανακαίνιση των κτιρίων 35 εκατ. κτιρίων τα επόμενα 10 χρόνια.
Ειδικότερα, το 2021, η Επιτροπή θα επανεξετάσει την οδηγία για την ενεργειακή απόδοση και την οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων. Θα προτείνει την καθιέρωση αυστηρότερων υποχρεώσεων για έκδοση πιστοποιητικών ενεργειακής απόδοσης παράλληλα με τη σταδιακή εισαγωγή υποχρεωτικών ελάχιστων προτύπων ενεργειακής απόδοσης για τα υφιστάμενα κτίρια. Επίσης, θα προτείνει την επέκταση των απαιτήσεων για την ανακαίνιση κτιρίων σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης. Στις εκτιμήσεις επιπτώσεων που θα συνοδεύουν αυτές τις νομοθετικές αναθεωρήσεις θα εξεταστούν διάφορες εναλλακτικές όσον αφορά το επίπεδο, το πεδίο εφαρμογής, και την κατά χρόνο εφαρμογή των εν λόγω απαιτήσεων.
Τα πρότυπα επιδόσεων έχουν λειτουργήσει ικανοποιητικά όπου θεσπίστηκαν. Υπό τις κατάλληλες συνθήκες, προσφέρουν ένα σημείο αναφοράς για ιδιοκτήτες, επενδυτές, χρηματοδότες και επιχειρήσεις, χωρίς να προκαλούν δυσχέρειες για τις πιο ευάλωτες ομάδες της κοινωνίας μας.
Ωστόσο, το Κύμα Ανακαίνισης μπορεί να επιτευχθεί μόνο εάν υποστηρίζεται από επαρκή χρηματοδότηση και κίνητρα. Η χρηματοδότηση αυτή δεν θα πρέπει να επιδοτεί δραστηριότητες του δημόσιου τομέα ή να στρεβλώνει τον ανταγωνισμό μεταξύ ιδιωτικών εταιρειών, αλλά θα πρέπει να επιτρέπει τη συμμετοχή των ΜΜΕ σε όλες τις δραστηριότητες τις ανακαίνισης. Πρέπει να απευθύνεται στους οργανισμούς και τα άτομα που το χρειάζονται για να πραγματοποιήσει τη βαθιά ανακαίνιση που είναι απαραίτητη για να εξασφαλιστούν τα καλύτερα αποτελέσματα και η υψηλότερη δυνατή μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και των εκπομπών σε ολόκληρη την ΕΕ.
Διαφάνεια 7
Η Ευρώπη έχει πλέον μια μοναδική ευκαιρία να αξιοποιήσει την ανακαίνιση προς όφελος τόσο της κλιματικής ουδετερότητας και όσο και της ανάκαμψης. Με το μέσο ανάκαμψης της ΕΕ,NextGenerationEU, παράλληλα με το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ, θα διατεθείπρωτοφανής ποσότητα πόρων, οι οποίοι είναι επίσης δυνατό να χρησιμοποιηθούνγια την ώθηση των ανακαινίσεων με σκοπό την ανάκαμψη, την ανθεκτικότητα και την ενίσχυση της κοινωνικής ένταξης. Η αντιμετώπιση της ενεργειακής απόδοσης μαζί με την προσβασιμότητα καθιστά τα κτίρια πιο εύχρηστα και βιώσιμα στο πλαίσιο της γήρανσης του πληθυσμού.
Αναλυτικότερα, για να επιτευχθεί ο προτεινόμενος κλιματικός στόχος του 55 % έως το 2030, απαιτούνται σε ετήσια βάση περίπου 275 δισ. ευρώ πρόσθετων επενδύσεων για την ανακαίνιση κτιρίων.
Ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπιστούν τα διάφορα είδη φραγμών της αγοράς είναι μέσω μιας σειράς ειδικών πρωτοβουλιών στο πλαίσιο διαφόρων χρηματοδοτικών μέσων.
Ειδικότερα:
• Ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα παρέχει χρηματοδότηση για ανακαινίσεις κτιρίων.
• Οι δημόσιες εγγυήσεις για την κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων θα εξασφαλίζονται από το InvestEU.
• Η συνδρομή προς τις περιφερειακές και τοπικές αρχές για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των σχεδίων τους για τις ανακαινίσεις κτιρίων καλύπτεται από τα κονδύλια της πολιτικής συνοχής στο πλαίσιο του REACT-EU ή μέσω του ELENA (Ευρωπαϊκή Υποστήριξη Τοπικής Ενέργειας) για συνδρομή στην ανάπτυξη έργων.
• Στο πλαίσιο του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης προβλέπεται ειδική στήριξη στις περιφέρειες εξόρυξης άνθρακα που βρίσκονται σε μετάβαση, όσον αφορά την ανάπτυξη ικανοτήτων, την αναβάθμιση δεξιοτήτων και την επανειδίκευση στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης.
• Το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα στηρίξει την καινοτομία και την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, μεταξύ άλλων μέσω μιας ειδικής σύμπραξης για το βιώσιμο δομημένο περιβάλλον (Built4people).
• Η άρση των φραγμών της αγοράς με σκοπό την υιοθέτηση τεχνολογιών και νέων προσεγγίσεων για την επιτάχυνση των ανακαινίσεων θα υποστηριχθεί από το πρόγραμμα LIFE.
• Η Επιτροπή αναθεωρεί τον γενικό κανονισμό απαλλαγής κατά κατηγορία ώστε να απλουστευθεί ο συνδυασμός προγραμμάτων και μέσων της ΕΕ, εθνικών κονδυλίων, και ιδιωτικών κεφαλαίων για έργα ανακαίνισης.
Το «Κύμα ανακαινίσεων» θα στηρίξει ενεργά την ανακαίνιση των κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις και θα αντιμετωπίσει την ενεργειακή φτώχεια. Ενώ θα δρομολογήσει τη δημιουργία «έξυπνων γειτονιών» σε 100 συνοικίες ως παραδείγματα προς αντιγραφή.
Διαφάνεια 8
Οι στέγες και οι τοίχοι τους θα αυξάνουν την πράσινη επιφάνεια των πόλεων και θα βελτιώνουν το αστικό κλίμα και τη βιοποικιλότητα.
Στο δε εσωτερικό τους, τα κτίρια θα φιλοξενούν έξυπνες και ψηφιοποιημένες συσκευές που θα παρέχουν δεδομένα σε πραγματικό χρόνο σχετικά με το πως, πότε και που καταναλώνεται ενέργεια.
Η επαναφόρτιση ηλεκτρικών οχημάτων, είτε πρόκειται για ποδήλατα, είτε για αυτοκίνητα, είτε για ημιφορτηγά, σε κατοικίες και γραφεία θα αποτελεί σύνηθες φαινόμενο που θα συμπληρώνει τις δημόσια προσβάσιμες υποδομές φόρτισης. Πολύ περισσότεροι Ευρωπαίοι θα είναι παραγωγοί-καταναλωτές που θα παράγουν ηλεκτρική ενέργεια προς ιδιοκατανάλωση ή ακόμη και προς πώληση στο δίκτυο. Τα ορυκτά καύσιμα θα εξαφανιστούν σταδιακά από τα συστήματα θέρμανσης και ψύξης.
Οι συνοικιακές προσεγγίσεις θα ενώνουν ανθρώπους και κοινότητες. Τα κτίρια θα καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια και θα είναι πιο βιώσιμα και πιο υγιεινά για όλους. Οι πόλεις θα γίνουν πιο πράσινες και θα συνδέονται καλύτερα με τη φύση. Θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και επαγγελματικά προσόντα. Ο ευρωπαϊκός κατασκευαστικός κλάδος θα γνωρίσει άνθιση χάρη στις ευκαιρίες που προσφέρει ο σταθερός ρυθμός ανακαινίσεων και θα εδραιώσει την παγκόσμια ηγετική του θέση στον τομέα των καινοτόμων υλικών, μετατρέποντας τον κτιριακό τομέα από πηγή άνθρακα σε καταβόθρα άνθρακα. Από τις θετικές επιπτώσεις θα ευνοηθούν και άλλα βιομηχανικά οικοσυστήματα. Θα αναπτυχθούν νέες και μεγαλύτερες αγορές πράσινων κατασκευών και χρηματοδότησης πράσινων δανείων και ενυπόθηκων δανείων.
Η παρούσα στρατηγική καθορίζει την υιοθέτηση, την επιτάχυνση και την προώθηση αυτού του μετασχηματισμού κατά τρόπο που συνάδει με τον στόχο κλιματικής ουδετερότητας και τις αρχές της κυκλικότητας, συμβάλλει στους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης και στην ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, και προστατεύει το δικαίωμα όλων σε οικονομικά προσιτή, βιώσιμη, προσβάσιμη και υγιεινή στέγαση, διαφυλάσσοντας παράλληλα την πολιτιστική κληρονομιά.